Stara Kuźnica

Dwuspadowy dach kryty gontami, ściany pionowo obite deskami. Po ostatnim remoncie materiał drzewny nasycono preparatem impregnowanym.
Ten obiekt nie imponujący ani wyglądem, ani rozmiarami, godny jest szacunku i opieki. Świadczy o tym, jak długa i mozolna była droga od prymitywu do technik przemysłowych stosowanych i obecnie w produkcji. W niewielkiej wiosce pod Końskimi zachowała się jedyna w Europie kuźnica z młotem i miechem paleniskowym napędzanymi siłą spadku wody.
Kilkanaście lat temu prof. Jan Pazdur odnalazł w jednym z krakowskich archiwów opis młota naciskowego o napędzie wodnym istniejącego w Starej Kuźnicy. Dokument sporządzono 270 lat temu. Opis w niczym nie różni się od zachowanych dotąd konstrukcji urządzeń technicznych. Wielka metalowa bryła obucha jest przykrępowana na końcu wysuniętej belki. Po przeciwnej stronie belkowata dźwignia ma połączenie poprzez system przekładni transmisyjnych z umieszczonym na zewnątrz nasiębiernym kołem napędu wodnego. Obuch silnymi uderzeniami miażdżył żelazo i stal. Pod koniec każdego dnia pracy pod kowadłem leżał stos odkutych wyrobów na sprzedaż.

Rodowód urządzeń technicznych wywodzi się od konstruktorów z XVII w. Pożytecznie pracowały one jesz
cze do 1955 r., pod szyldem 
Rzemieślniczej Spółdzielni Pracy „Młot” w Końskich. Zaraz po wyzwoleniu zatrudniono pięciu kowali. Dwóch cięło na sztabki zużyte obręcze stalowe od kół wagonowych nazywanych „bandażami”. Pozostali zajmowali się regulacją wody na upuście, rozżarzaniem sztabek metalu w palenisku i formowaniem wyrobu pod młotem na kowadle. Wyrabiano przedmioty powszechnie używane w gospodarstwie wiejskim, zwłaszcza części wymienne do wozów konnych i urządzeń rolniczych. Stąd pochodziły płużne odkładnice i lemiesze.
Kowale pracowali dopóki urządzenia były sprawne na rachunek ale rachunek koneckiego „Młota”. Gdy okazało się, że konieczny jest kapitalny remont – użytkownik zrezygnował. Podobno brakło funduszów na renowację nawet prymitywnych urządzeń. Pracownicy poszukali sobie zajęcia w Końskich. Nestor kuźnickich kowali Adam Niewęgłowski zamknął szopę, ale nie zaniedbał opieki nad nią. W wieku osiemdziesięciu lat zakończył na sobie pięciopokoleniową tradycją kowalstwa w rodzinie. Do ostatniego dnia pracy pozostawał symbolem powiązania starego z nowym, które rodziło się po wojnie w Końskich, Stąporkowie i Skarżysku. Tam przechodzili do pracy potomkowie starych rodów hutniczych: Niewęgłowscy, Kamodowie, Garbacze, Szczepanicy… Zasilali załogi w odlewniach koneckich.

O początkach hutniczej kariery tej osady przemysłowej, wiemy nadal zbyt mało. Leżała na prywatnej własności. Posiadacze frymarczyli włościami nie zawsze legalizując transakcje (z chęci złagodzenia wymiarów podatkowych). Pochodzili z niskich stanów. Nie posiadali zwyczaju przechowywania dokumentów własnej działalności. Wiadomo natomiast, że w 1662 roku Kuźnię nazywano już „Starą”. Musiała zatem powstać wcześniej niż kuźnice w Piasku, Witkowie, Chełbie, Morzywole oraz inne położone nad rzekami Czarną i Krasną. Długa i zawiła, a miejscami tajemnicza historia osad górniczych i kuźniackich rozsianych wzdłuż rzeki Młynkowskiej jest świadectwem narodzin miejscowego przemysłu. Stara Kuźnica miała kiedyś centralne położenie wobec okolicznych zakładów. W średniowieczu była to staropolska dymarka. Dość późno – dopiero w 1796 roku zaczęto wprowadzać ówczesne nowości techniczne. Wybudowano wielki piec i osiedle robotnicze.
Do czasów ostatniej wojny za kanałem leżała ogromna hałda żużla (pozostało po niej tylko zagłębienie i spora powierzchnia zdewastowanego gruntu zarośniętego bujnymi olchami). Był to żużel podymarkowy i wielkopiecowy. Ten pierwszy, nazwany również „procentowym”, nie uszedł uwagi okupanta. W pierwszych latach wojny Niemcy kazali rozkopać hałdy. Konnymi podwodami wywożono czarną skałę do Końskich, a stamtąd wagonami – do hut. Żużel płonny, wielkopiecowy wykorzystano dopiero w 1954 roku do utwardzenia dróg. Cały zapas szklistego gruzu wojsko rozwiozło na wyznaczone miejsca. Przy okazji odsłoniły się fundamenty dawnego wielkiego pieca.
Dawno zapomniano jak wyglądała huta. Przetrwały jedynie ustne przekazy, na pograniczu legendy. Nieżyjący już Adam Niewęgłowski wytrwale chronił szopą, urządzenia i narzędzia. To zrodziło wątpliwości w ustaleniu prawnego właściciela obiektu. Ostatecznie otrzymał ochronę prawną i pozostał pod opieką Muzeum Techniki NOT w Warszawie, jako placówka muzealna Społeczny mecenat objęła śląska Huta „Baildon”. Mecenas mieszka za daleko, a opieka jest raczej symboliczna. Okresowo przysyła się uczniów ze szkoły przyzakładowej. Gdy wyznaczy się im jakieś zajęcia, wykonują jak potrafią.

O Starej Kuźnicy było już w kraju głośno. Telewizja nadała program o walorach zabytku. Przyjeżdżały tu wycieczki polonijne z odległych krajów. Czasem jakaś wycieczka zboczy z trasy przelotowej w Bieszczady i wpadnie na godzinkę do osady. Przez pozostałe dni w roku we wsi jest raczej pusto. W okresie letnim plączą się po osadzie obcy ludzie, sezonowi osadnicy z Łodzi. Miejska moda nakazuje posiadać zaciszną „daczę” w romantycznym wiejskim plenerze. Z powodu niewygód i niedostatku miejscowi chłopi-robotnicy „pchają się” do miast. Opuszczone chałupy wykupują poszukiwacze niewygód.
Placówka muzealna straciła sporo na atrakcyjności [artykuł pochodzi z lat 70. – przyp. red.]. Woda przerwała groblę i zniosła śluzę. Zbiornik – integralna część zakładu – odsłonił wklęsłe dno, które porasta murawa. Koła wodne spróchniały i zostały zdemontowane. Przy odbudowie stawu obiecują pomóc Koneckie Zakłady Odlewnicze. Poszukuje się rzemieślnika, który potrafiłby wykonać nowe koła. Intencją dyrekcji Muzeum Techniki jest doprowadzenie kuźni do stanu pozwalającego demonstrować dawniej stosowaną metodę wytwarzania.
Obiekt ma jednak swoich sympatyków. Należy do nich Stanisław Niewęgłowski, wykonujący funkcję społecznego opiekuna zabytków. Od kilku lat uparcie składają w muzeum kurtuazyjne wizyty dwie polskie rodziny zamieszkałe we Francji. Opiekun zabytku spodziewa się, że rychło pojawią się także inni zagraniczni goście. Mogą być zdziwieni brakiem wody w stawie.

Sylwester Jedynak
[W: Sylwester Jedynak, Bardzo stara Kuźnica, Słowo Ludu, lata 70.;
Sylwester Jedynak, Bardzo stara kuźnica wodna, Zwiedzamy zabytki III, Słowo Ludu, lata 70.]

Mieszkańcy Starej Kuźnicy 1810-48

Na zasadzie ciekawostki pokazuję dane dotyczące mieszkańców Starej Kuźnicy w latach 1810-48. Pełny obraz uzyskamy przy konfrontacji tych danych z innymi miejsowościami, w których rozwijał się przemysł w tym okresie: Czysta, Chełb, Drutarnia, Młynek Nieświński, Czarna, Grzybów, Janów, Wąsosz, Błotnica, Kozia Wola, Smarków… (wkrótce kolejny artykuł).

Arendarz

• Jakubowicz Berek – „arendarz propinacyi” Starej Kuźnicy, zam. w Starej Kuźnicy, lat 38 [Akta urodzenia 20.04.1813]

Austernik

• Rzepecki Franciszek – austernik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 24 [Akta urodzenia 13.12.1819]
• Szczepanik Tomasz – austernik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 10.05.1819]

Druciarz

• Elster Franciszek – drociarz zamieszkały w Drutarni (Starej Kuźnicy – 1817, Młynku Nieświńskim – 1819), lat 69 [Akta małżeństwa 16.10.1820], majster drutarskiej fabryki [Akta zeyścia 8.03.1811] Zm. w Szabelni w wieku lat 82, nie wiadomo których rodziców [Akta zeyscia 12.12.1830]
• Rudnik Jan – czeladnik profesji druciarskiej, druciarczyk – 1815, zam. w Starej Kuźnicy, lat 24 [Akta urodzenia 24.11.1817]
• Rzepka Stanisław – czeladnik? kunsztu drutarskiego, zam. w Starej Kuźnicy, lat 25 [Akta urodzenia 17.04.1814]
• Szczepanik Wincenty – druciarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 30 [Akta zaślubienia 5.02.1844]
• Woźnicki Adam – majster w drutarni, druciarz, zam. w Drutarni – 1826, Starej Kuźnicy – 1843, lat 53 [Akta zaślubienia 23.10.1843]
• Woźnicki Jan – włościanin druciarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 50 [Akta zmarłych 30.08.1840]

Fabrykant

• Teller Paweł s. Alexandra – fabrykant kuźniczny, ur. i zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta zaślubionych 4.02.1836]

Frysierz

• Swat Mateusz – fryszerz kuźnic, zam. w Chełbie, lat 40 [Akta urodzin 16.03.1812] W akcie z 22.09.1812 – miejsce zamieszkania Młynek Nieświński. W Aktach urodzin z dn. 30.09.1814 podane miejsce zamieszkania Stara Kuźnica.
• Szczepanik Stanisław – frysierz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 8.02.1821]
• Teller (Taler) Alexander – majster frysierz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 30 [Akta urodzenia 4.02.1820] Zm. w wieku lat 61 [Akta zmarłych 8.10.1847]
• Teller Paweł – frysierz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 25 [Akta zmarłych 5.07.1840]

Gajowy

• Dyasiński Wojciech s. Jakuba – gajowy w Starej Kuźnicy zamieszkały (Nieświniu – 1823), lat 43 [Akta małżeństwa 9.07.1832]

Górnik

• Cholewa Jan – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 45 [Akta urodzin 16.03.1812]
• Cholewiński Jan – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 48 [Akta urodzin 24.03.1812]
• Chmielowski Jan – górnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta urodzonych 22.05.1825]
• Michalczyk Jan – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 23 [Akta urodzenia 5.05.1817]
• Miszczyk Jacenty – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 26.11.1815]
• Pałczyński Józef – górnik, zam w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 15.06.1811]
• Płaneta Jan – profesji górniczej, zam w Starej Kuźnicy, lat 34 [Akta zeyścia 23.08.1813]
• Rudnik Ignacy – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzin 30.09.1814]
• Rudziński Jan – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 30 [Akta urodzenia 14.05.1814]
• Rzepecki Łukasz – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 30 [Akta urodzenia 24.02.1815]
• Sikorski Stanisław – górnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 21.10.1827]
• Swircz Walenty – górnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zmarłych 27.01.1842]
• Szczepanik Franciszek – górnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 26.12.1813]
• Szczepanik Jacenty – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 – 1821 [Akta zeyścia 26.12.1813]
• Szczepanik Michał s. Franciszka – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 5.02.1815]
• Szczepanik Michał s. Sebastyana – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 29 [Akta małżeństwa 4.08.1834]
• Szczepanik Stanisław – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 17.08.1823]
• Szczepański Sobestyan – górnik w Starej Kuźnicy zamieszkały, lat 28 [Akta urodzin 15.01.1811]
• Szumiec Bonawentura – górnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 26 [Akta urodzin 16.03.1812]
• Woźnicki Walenty – górnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zmarłych 27.01.1842]

Gwoździarz

• Garbacz Jan s. Antoniego – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 23 [Akta małżeństwa 27.01.1834]
• Gutt Bartłomiej – gwoździarz w Starej Kuźnicy, lat 25 [Księga urodzonych 17.09.1811]
• Kowalski Marcin – goździarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 30 [Akta małżeństwa 8.05.1827]
• Michalczyk Antoni s. Jana – gwozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 45 [Akta małżeństw 3.07.1839]
• Michalski Antoni – majster goździarz (gwoździarz – 1816), zam. w Starej Kuźnicy, lat 32 [Akta urodzenia 29.08.1819]
• Michalski Bartłomiey – majster profesji gwoździarskiej, zam w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 15.06.1811]
• Michalski Jędrzej Mikołaj s. Marcina – gwoździarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta małżeństwa 13.10.1834]
• Michalski Jan – goździarz włościanin, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zmarłych 5.12.1840]
• Michalski Kazimierz s. Józefa – czeladnik goździarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 23 [Akta małżeństw 18.01.1841]
• Michalski Tomasz s. Antoniego – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta małżeństwa 23.09.1833]
• Miszczyk Szymon s. Jacka – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 22 [Akta małżeństwa 25.10.1827]
• Mizerski Jakub s. Dominika – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 23 [Akta małżeństwa 21.01.1833]
• Pater Walenty s. Marcina – gwoździarz, zam. w Stara Kuźnica, lat 21 [Akta zaślubionych 25.01.1836]
• Rudnik Ignacy – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy [Akta urodzenia 26.08.1824]
• Rudnicki Ignacy – goździarz, zam. w Starej Kuźnicy [Akta śmierci 2.11.1825]
• Rudnik Wincenty s. Jgnacego – gozdziarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 32 [Akta małżeństwa 18.02.1833]
• Rzepecki Mateusz s. Franciszka – gwoździarz, ur. w Starej Kuźnicy, zam. w Pomykowie, lat 21 [Akta zaślubienia 18.01.1843]
• Rzepka Łukasz – gwoździarz, zam. w Starej Kuźnicy [Akta urodzonych 19.11.1825]
• Rzepka Stanisław – goździarz, zam. w Starej Kuźnicy [Akta śmierci 2.11.1825] Akt z 1837 określa go jako zmarłego.
• Szczepanik Maciej s. Jacka – gozdziarz zam. w Starej Kuźnicy, lat [Akta małżeństwa 30.01.1832]
• Woziński Wawrzyniec – profesji gwozdziarskiej, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zmarłych 5.07.1840] Córka umarła przypadkowem utopieniem się w rzece, lat 19 liczaca.

Karczmarz

• Michalski Jan – karczmarz, zam. w Starej Kuźnicy [Akta śmierci 22.05.1826]

Kowal

• Michalczym vel Gil Mateusz s. Bartłomieja – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 22 [Akta małżeństwa 11.02.1833]
• Michalczym vel Gil Mateusz s. Bartłomieja – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 22 [Akta małżeństwa 11.02.1833]
• Michalski Bartłomiej – majster profesji kowalskiej, w akcie z dn. 7.12.1812 wymieniony jest jako kowal kuźnieczny, zam. w Starej Kuźnicy, lat 24 [Księga urodzonych 12.05.1811]
• Michalski Jan – majster profesji kowalskiej, zam. we wsi Stara Kuźnica, lat 22 [Akta urodzin 26.10.1812]
• Michalski Sebastyan – majster profesji kowalskiej, zam. w Starej Kuźnicy, lat 26 [Akta urodzenia 26.01.1813]
• Niewęgłowski Jakub – majster kowal, zam. w Starej Kuźnicy, Czysta – 1821, 1827, lat 24 [Akta urodzin 30.09.1814] Kowal z fryszerki, zam. w Czystej? [Akta zmarłych 12.01.1842]
• Rzepecki Łukasz – majster kunsztu kowalskiego, we wsi Starej Kuźnicy zamieszkały, lat 36 [Księga urodzonych 12.05.1811]
• Rzepecki Stanisław – majster kunsztu kowalskiego, we wsi Starej Kuźnicy zamieszkały, lat 24 [Akta urodzin 4.01.1812]
• Rzepka Franciszek – kowal, zam. w Starej Kuźnicy [Akta małżeństw 26.01.1835]
• Rzepka Józef – kowal, zm. w Starej kuźnicy w wieku lat 31 [Akta zmarłych 25.03.1845]
• Sikora Stanisław – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 34 [Akta urodzenia 4.02.1820]
• Sikorski Stanisław – gospodarz i majster kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 29.08.1819]
• Swat Walenty – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 43 [Akta zmarłych 10.11.1847]
• Szczepanik Antoni s. Jacka – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 23 [Akta małżeństwa 9.09.1832]
• Szczepanik Jacenty – majster kunsztu kowalskiego, zam. w Chełbie, lat 54. W akcie z 26.10.1812 podane jest miejsce zamieszkania – Stara Kuźnica i profesji: kowal kuźniczny [Akta urodzin 14.07.1812]
• Szczepanik Jan s. Jacka – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 19 [Akta małżeństw 26.01.1835]
• Szczepanik Józef s. Michała – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 24 [Akta małżeństwa 15.02.1830]
• Szczepanik Maciej – kowal, kowal ręczny z Czystej – 1840, zam. w Starej Kuźnicy [Akta małżeństw 26.01.1835] Kowal z fryszerki, zam. w Czystej? [Akta zmarłych 12.01.1842]
• Szczepanik Marcin s. Jacka – czeladnik kowalski, zam. w Nieświńskim Młynku [Akta małżeństwa 23.01.1826] Kowal w Starej Kuźnicy zamieszkały, lat 26 [Akta małżeństwa 20.01.1830]
• Szczepanik Marcin s. Wincentego – kowal, zam w Hełbie, lat 33 [Akta małżeństwa 4.02.1834] Świadkiem był Marcin Szczepanik ze Starej Kuźnicy.
• Szczepanik Stanisław – majster profesji kowalskiej, zam. w Starej Kuźnicy, lat 32 [Akta zapowiedzi 1.11.1812]
• Szumiec Benedykt – kowal, zam. w Starej Kuźnicy [Akta urodzonych 5.04.1825]
• Taler Antoni – kowal, zam. w Starej Kuźnicy, lat 22 [Akta zmarłych 26.07.1847]

Kuźniak

• Cholewa Jan – kuźniak, zam. w Starej Kuźnicy [Akta śmierci 19.05.1824]
• Cholewiński Jan – kuźniak, zam. w Starej Kuźnicy, lat 50 [Akta ślubów 12.02.1825]
• Piwowarczyk Paweł s. Michała – kuźniak, zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta zaślubienia 24.10.1842]
• Rzepka Józef s. Łukasza – kuźniak, zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta zaślubionych 8.02.1836]
• Swat Jan Kanty – kuźniak, zam. w Starej Kuźnicy [Akta urodzonych 17.01.1825]

Leśny

• Dyasinski Woyciech – leśny, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 15.08.1828]
• Młynarz
• Wilk Łukasz – młynarz, zam. w Starej Kuźnicy (za Piaskiem Lustyk – 1818), Piasku 1826 [Akta urodzonych 22.05.1825]

Służący, służąca

• Drapczyk Katarzyna Tekla – zostajaca w służbie w Starej Kuźnicy, lat [Akta zaślubienia 13.10.1845]
• Pałczyński Józef – służący, zam. w Starej Kuźnicy, lat 33 [Akta małżeństw 17.01.1811]
• Swat Maryanna – zostająca w służbie w Starej Kuźnicy, zm. w wieku lat 21 [Akta zmarłych 17.08.1847]
• Szczepanikowa Marianna – utrzymująca się ze służby, zam. w Starej Kuźnicy, lat 21 [Akta małżeńskie 22.01.1838]
• Wilk Antonina – służąca w Starej Kuźnicy, lat 20 [Akta małżeństwa 24.09.1827]

Szynkarz

• Izraelowicz Berek – szynkarz, zam. w Starej Kuźnicy, lat 42 [Akta małżeństw 18.01.1812]
• Kowalski Jan – szynkarz na karczmie w Starej Kuźnicy [Akta zgonów 7.03.1840]

Ubogi, uboga

• Michalczykowa Franciszka – uboga, zm. w Starej Kuźnicy w wieku lat 80 [Akta zeyścia 5.03.1833]

Wyrobnik

• Cholewiński Jan – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy, zm. w wieku lat 85 [Akta zgonów 7.03.1840]
• Ferenc Ignacy – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 31.12.1833]
• Kowalski Marcin – wyrobnik, zm. w Starej Kuźnicy w wieku lat 36 [Akta zeyścia 2.02.1833]
• Michalczak Antoni – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 40 [Akta urodzenia 19.09.1823]
• Michalczak Jan – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyścia 8.05.1823]
• Rudnik Jan – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta śmierci 13.03.1824]
• Rzepka Franciszek – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zejścia 10.05.1832]
• Szczepanik Dominik – wyrobnik, włościanin wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 43 [Akta zmarłych 30.08.1840]
• Szczepanik Franciszek – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy, lat 48 [Akta urodzenia 22.04.1822]
• Szczepanik Kazimierz – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyscia 30.08.1829]
• Szczepanik Sebastyan – wyrobnik, zm. w Starej Kuźnicy w wieku lat 68 [Akta zmarłych 13.06.1842]
• Szczepanik Stanisław – wyrobnik, zam. w Starej Kuźnicy [Akta zeyscia 29.08.1829]
• Szczepanik Wojciech – służący wyrobnik, zam. w Drutarni, Starej Kużnicy? – 1824 [Akta zeyścia 10.05.1828]

Krzysztof Woźniak
[W: Krzysztof Woźniak, Społeczeństwo Końskich: parafii i gminy koneckiej 1810-48.
Urzędy i godności, stan ducha i posiadania, zawody. (Książka w przygotowaniu do wydania)]