Fałków. Dwór

Fałków - lokalizacja dworu, wyk. dr Mariusz Ziółkowski

Fałków pojawił się w źródłach w 1303 roku, kiedy to właścicielami byli Doliwowie, zwani pierwotnie Szyrzykami, a potem Fałkowskimi. Pierwszym znanym dziedzicem był Stanisław Szyrzyk. Lokacja miasta za zgodą Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim miała miejsce na gruntach rodowej wsi Piotra i Jakuba Szyrzyków, synów Stanisława w roku 1340. Późniejszymi właścicielami miasta byli: Piotr zwany Pietrasz, jego syn Jan, Jan Czeczerad oraz Piotr Mleczko. W 3 ćwierci XV wieku miejscowość należała do mazowszanina Jana Giżyckiego herbu Gozdawa. Późniejszymi właścicielami Fałkowa byli m.in. Zboińscy i Jakubowscy.

Fałków - ruiny dworu. Fot. dr Mariusz Ziółkowski

Kwestia tutejszej siedziby pańskiej jest niestety nierozwiązana. Miejscowy dwór posiada bardzo skromną literaturę, a dotychczasowe ustalenia wymagają korekty, którą mogłyby dostarczyć jedynie dogłębne badania archeologiczno-architektoniczne. Już w roku 1418 wzmiankowane było w Fałkowie „castrum”, zapewne jeszcze drewniane. Zachowany do dziś w terenie murowany dwór, powstał najprawdopodobniej na przełomie XV-XVI wieku. Obiekt wzniesiony został na płaskim, nizinnym terenie i otoczony fosą. Jego późniejszy wygląd został ukształtowany w wyniku XVII i XVIII-wiecznych przekształceń. W XIX wieku dwór był już budynkiem nie zamieszkałym. Pokryty prowizorycznym dachem, służył do II wojny światowej jako pomieszczenie gospodarcze. Obecnie, rzut założenia jest w terenie słabo czytelny. Najlepiej zachowały się fragmenty murów po stronie zachodniej, wschodnia elewacja natomiast nie istnieje.

Fałków - ruiny dworu. Fot. dr Mariusz Ziółkowski

Wybrana literatura:
1. Elżbieta Hryniakowa, Dokumentacja historyczna dworu w Fałkowie, 1983 (mps Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach).
2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III, z. 5, powiat konecki, red. M. Kwiczala, Warszawa 1958, s. 7-8.
3. Adam Miłobędzki, Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980, s. 254.

dr Mariusz Ziółkowski
(Tomaszów Mazowiecki)