Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu – patrona leśników

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, przed odbudową. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy w Rudzie Malenieckiej.

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
przed odbudową. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy w Rudzie Malenieckiej.

We wsi Machory, na gruntach obecnie należących do Lasów Państwowych, znajduje się nagrobna kaplica dziedziców Dołęgów z XVII/XVIII wieku. Pod jej podłogą znajduje się krypta, gdzie chowani byli Dołęgowie. Dziwnym może się wydawać fakt pochówku Dołęgów nie na odległym cmentarzu w Żarnowie, już wtedy istniejącym, ale na gruntach prywatnych. Usprawiedliwieniem chyba staje się przynależność Dołęgów do Kościoła Protestanckiego, wiadomo, że Dołęga był kalwinem. Urzędowe spisy z lat 1775 i 1789 wskazują że, kalwin Marcin Dołęga – podpułkownik wojsk koronnych był dziedzicem Adamowa, Chełst, Marcinkowa, Myśliborza, Machor, Sulborowic i Wesołej, a jego następcą był Michał Dołęga. Kolejnymi właścicielami zakładu oraz folwarku w Machorach byli członkowie znanej warszawskiej rodziny przemysłowców barona Fraenkela. Następnie te tereny należały do Ludwika Bayera.

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, przed odbudową. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy w Rudzie Malenieckiej.
Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
przed odbudową. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy w Rudzie Malenieckiej.

Można przypuszczać, że już następcy Dołęgów nie wykazywali troski nad obiektem, a zmiany własnościowe po 1946 roku, zawirowania w podziale administracyjnym i brak poczucia szacunku dla przeszłości włącznie z wandalizmem, doprowadziły do spustoszenia, ruiny i sprofanowania tego miejsca. Zapomniana budowla przez długie, powojenne lata została doszczętnie zniszczona i popadła w kompletną ruinę. Podziemna krypta, wielokrotnie przekopywana, padała ofiarą bezdusznych i bezmyślnych wandali, poszukujących rzekomych skarbów.

Za proboszczowania ks. Aleksandra Mańki, społeczność parafialna zapragnęła odbudować zrujnowaną kaplicę, przywracając przede wszystkim sprofanowaną przez lata cześć zmarłym i szacunek do miejsca, a jednocześnie upiększyć i uporządkować teren oraz dać zwiedzającym odrobinę poczucia piękna i estetyki w naszej wsi.

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, pierwsze prace remontowe. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy w Rudzie Malenieckiej.
Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
pierwsze prace remontowe. Fotografię udostępniono za pozwoleniem Urzędu Gminy 
w Rudzie Malenieckiej.

W sierpniu 2010 roku ks. Aleksander Mańka, jako przedstawiciel komitetu odbudowy zrujnowanej kaplicy oraz wójt Gminy Ruda Maleniecka Leszek Kuca, zwrócili się do Lasów Państwowych – Nadleśnictwo w Rudzie Malenieckiej o pozwolenie i pomoc w realizacji zamierzonej inicjatywy. Nadleśniczy Pan Edward Haładaj wyraził zgodę i poparł inicjatywę środkami finansowymi.

We wrześniu przystąpiono do oczyszczenia terenu wokół kaplicy i rozpoczęto prace remontowe. Aby dobrze osuszyć elewację budowli zdjęto stary doszczętnie zepsuty dach i z racji finansowych, pokryto blachą, a nie jak było planowane gontem oraz odbito resztki starego tynku. Prace trwały do listopada. Wiosną 2011 roku, intensywną pracą ludzi dobrej woli i ogromnego serca z zapałem odrestaurowano kaplicę. Prace trwały przy udziale wielu ludzi, którzy w miarę możliwości i sił przychodzili ze swoimi narzędziami i pomysłami.

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, wnętrze kaplicy po odbudowie. Fot. Paweł Kałwiński
Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
wnętrze kaplicy po odbudowie. Fot. Paweł Kałwiński

Krypta, jak już wspomniano, była doszczętnie zniszczona, zarówno przez ludzi jak i przez zwierzęta, które przez beztroskie lata upodobały sobie to zapomniane miejsce. Nad kryptą na szczycie kaplicy umieszczono krzyż, który – jak i inne metalowe części – wykonał Pan Zbigniew Salamaga, z polecenia Pani Jolanty Grochal z zakładu w Maleńcu. Kaplica została otynkowana i pomalowana, ponieważ ściany budynku w wielu miejscach musiały być uzupełnione innym materiałem budowlanym jak cegła, kamień czy zaprawa murarska. Szkody były spowodowane wandalizmem i naiwną bezmyślnością ludzi, którzy w imię szukania skarbów drążyli dziury w murach, inni natomiast wynosili kamień i przeznaczali go do swoich celów.

Ks. bp Henryk Tomasik – Ordynariusz Diecezji Radomskiej, na prośbę ks. Aleksandra Mańki, nadał kaplicy patrona – Świętego Franciszka z Asyżu, który jest patronem Leśników. Figurę św. Franciszka sprowadził ks. Aleksander w czerwcu 2011 roku. Osadzono ją na specjalnie wymurowanym do tego celu postumencie, który wykonał Pan Jerzy Kałwiński.

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, wejście do krypty. Fot. Paweł Kałwiński
Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
wejście do krypty. Fot. Paweł Kałwiński

Po prawym boku prezbiterium na ścianie widnieje napis: „Idź i odbuduj mój dom, który jak widzisz popada w ruinę”. Są to słowa, które Pan Jezus wypowiedział do św. Franciszka, a które miały go mobilizować do odbudowy zrujnowanego i moralnie upadłego życia katolików. We wnętrzu kaplicy osadzono krzyż św. Franciszka (inaczej zwany Krzyżem św. Damiana).

Ciekawa jest historia elementów, z których zbudowany został ołtarz. Nogi ołtarza zostały zbudowane ze starych ozdobnych kafli, które w latach dwudziestych XX wieku wykonał Ludwik Bayer, właściciel kaflarni w Machorach dla zbudowania ołtarza w pierwotnej kaplicy (potem znalazły się one w parafialnym kościele).

Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, w całej okazałości po odbudowie. Fot. Paweł Kałwiński
Machory, nagrobna kaplica Dołęgów – dziedziców Machor pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu, 
w całej okazałości po odbudowie. Fot. Paweł Kałwiński.

Również świeczniki i górna część postumentu (pod figurą św. Franciszka) mają to samo pochodzenie. Mensę ołtarza stanowi płyta z piaskowca podarowana przez Pana Tadeusza Antosa z pobliskiego Sielca. Po gruntownym wysprzątaniu i rozplantowaniu terenu ułożono chodnik z kamienia, który od drogi prowadzi do wnętrza kaplicy od zachodniej strony. Szczyt został obity i zabezpieczony ozdobnymi deskami – boazerią, którą podarował Pan Jerzy Świeciński. Dodatkowo umocowano tam krzyż, który też ma swoją bardzo interesującą historię. Krzyż był wykorzystywany przez parafian i noszony podczas Drogi Krzyżowej, organizowanej w czasie Wielkiego Postu po drogach naszej parafii.

Darczyńcy
Nadleśnictwo Ruda Maleniecka, Leszek Kuca, Tadeusz Antos, Jolanta Grochal, Robert Łubowski, Piotr Gajewski, Jerzy Zawisza.

Dobroczyńcy
Andrzej Mijas, Jerzy Kałwiński, Tadeusz i Teresa Ludwikowscy, Tadeusz i Karolina Słoniewscy, Antoni Wiaderny, Agnieszka Grzybowska, Urszula Młodzińska, Janina Murzyn, Maria Gradzińska, Leokadia Luzeńczyk, Jadwiga Dajcz, Grzegorz Paczyński, Krzysztof Słoniewski, Dariusz Słoniewski, Zbigniew Salamaga, Jerzy Świeciński, Robert Wiaderny, Adrian Szymczyk, Patryk Szymczyk, Jan Biazik, Jan Sokal, Andrzej Paczyński, Włodzimierz Dróżdż, Marek Sztuka, Ryszard Strychalski, Jacek Pierzchalski, Barbara Kusiak, Agnieszka Nalewczyńska.

„Dziękuję wszystkim, którzy wkładem swego serca i fizycznego wysiłku natrudzili się nad powstaniem tego szlachetnego dzieła, które niech Pan Bóg pobłogosławi, a wam udziela wielu potrzebnych łask i swojego błogosławieństwa…”. Ks. Aleksander Mańka – Proboszcz Parafii p.w. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Machorach.

„Przywracając świętość i poszanowanie miejscu oraz cześć i pamięć zmarłym, na wieczną pamiątkę dla potomnych, poświęcenia kaplicy dokonał ks. Aleksander Mańka – proboszcz Parafii Machory 30 lipca AD 2011”.

Tekst udostępnił Paweł Kałwinski