Mokra. Nic nie wiedziałem o tej miejscowości. Będąc małym mieszkańcem Stąporkowa w latach 60. słyszałem o Hucisku, Wołowie, Grzybowie, Mysich Górkach (nieistniejąca już stacja kolejowa – Wąsosz), ale o Mokrej?
Niedawno trafiłem tam jadąc trasą przez Wąsosz, Janów, Czarną, Czarniecką Górę, Błotnicę, Duraczów…
„Poszukałem w historii”. Wszystkie wymienione miejscowości występują w kluczu „huciskim”, później „stąporkowskim”, – Mokra wchodziła w skład tych dóbr:
Wzmianka z roku 1811 informuje, że w tym czasie czynne były fryszerki w Błotnicy, Czarnej, Duraczowie, Janowie i Piasku oraz topornią w Wąsoszu. Nie uwidoczniono w niej wielkiego pieca, który wykazano w późniejszym wykazie fabryk żelaznych z roku 1823. Musiał być jednak czynny i w latach poprzednich — trudno bowiem sobie wyobrazić aby okoliczne fryszerki czynne były bez dostaw surówki wielkopiecowej. Pod względem gospodarczym należał wtedy Stąporków do uprzemysłowionego klucza „huciskiego” zwanego potem „stąporkowskim” – jednego z trzech na jakie podzielone były rozległe dobra Małachowskich, noszące nazwę „Końskie Wielkie”. W jego skład wchodził Stąporków z wielkim piecem, fryszerką i folwarkiem zwanym „czworaki”, fryszerki w Czarnej, Duraczowie, Janowie i Piasku, Błotnica z fryszerką i topornią. Wąsosz z fryszerką i stalownią oraz wsie: Gosań, Hucisko, Kozia Wola, Luta, Mokra, Włochów i młyn „Turzanka” z gonciarnią o tej samej nazwie stanowiły również część tych dóbr. Razem 1 wielki piec, 9 fryszerek, 1 folwark i 13 wsi pańszczyźnianych. [Andrzej Fajkosz, Tradycje przemysłowe Stąporkowa, Stąporków 1978]
Sięgam do niezawodnego opisu statystycznego z 1905 r. I tu się okazuje, że Mokra była jedną z największych miejscowości pod względem ilości mieszkańców (obojga płci) w gminie Duraczów. Wyprzedzał ją Stąporków – 704 mieszkańców, Rogów – 680; Mokra z ilością – 533 mieszkańców zajmowała trzecie miejsce. Dalej było 39 miejscowości gminy. I tak: Gosań – 522 mieszkańców, Kozia Wola – 501, Czarna – 494 mieszkańców…
Natomiast w: Skorowidzu miejscowości RP, tom III, województwo kieleckie, Warszawa 1925; odnalazłem takie dane dotyczące wsi Mokra:
ludność – 558 (wyznania rzymsko-katolickiego 552, mojżeszowego – 6). Dodam, że Stąporków w tym czasie liczył 509 mieszkańców (wyznania rzymsko-katolickiego 442, mojżeszowego – 67), Rogów – 605 mieszkańców, Kozia Wola – 544 (wyznania rzymsko-katolickiego 538, mojżeszowego – 5, inne – 1)…
Zakończę ten opis informacją z innego, ciekawego dokumentu:
Charakterystyka miejscowości, w których planowane są spotkania oficerów Wojska Polskiego z ludnością w dniach 12 maja 1968 r.:
28. Mokra – ludności 693 osób, w tym utrzymujących się z rolnictwa 41 osób, pozostała ludność spoza rolnictwa. We wsi jest szkoła podstawowa, kółko rolnicze, ochotnicza straż pożarna, sklep GS. Założenia gospodarcze…
Wróćmy jednak do naszego krzyża. Jego symbolikę zawartą w kamieniu poznawałem stopniowo, powoli z każdą kolejną wizytą odkrywał swoje tajemnice i nie powiem bym za wiele wiedział.
Nie wiadomo kiedy został ufundowany. W krótkich rozmowach z mieszkańcami Mokrej padła data 1850 i nazwisko ewentualnego fundatora: Stąporek. Wymaga to jednak dalszych badań. Być może gruba warstwa olejnej farby zakrywa inskrypcje, być może podpisał się kamieniarz. Co do symboliki, która jest zawarta na krzyżu zasięgnąłem opinii znawcy, kolegi z Radomia Pawła Putona. Oto co ciekawego spostrzegł:
Po przyjrzeniu się całości nabieram pewności, że – choć może rzeźbiarz nie był zbyt „utalentowany”, czy może był początkujący lub tym podobne – jego intencją było przedstawienie różnej symboliki związanej z męką śmiercią (a może i zmartwychwstaniem?) Jezusa Chrystusa.
– W dolnej części widać gałązkę palmową (?) – co mogłoby nawiązywać do Tryumfalnego wjazdu do Jerozolimy; lub też trzcinę ze znanej sceny „Ecce Homo” (?).
– Ten nierówno podzielony prostokąt skłaniam się interpretować jako alegorię uchylonego kamienia z pustego grobu Jezusa – mielibyśmy więc i do czynienia z próbą ukazania całego Triduum (?).
– Wyżej owe jednoznaczne Arma Christi od frontu oraz ten element, który można różnie interpretować – po lewo.
– Jeszcze wyżej widać od frontu krzyż łaciński (zwykły) – crux ordinaria, od tyłu zaś krzyż św. Andrzeja – crux decussata.
Krzyż nie jest wymieniony w: Katalogu zabytków sztuki w Polsce, tom III, województwo kieleckie, powiat konecki, Warszawa 1958. Ciekawi mnie, czy został ujęty w katalogu zabytków miasta i gminy Stąporków? Wymaga szybkiego remontu (jak widać na fotografiach popękany kamień spina kilka klamer).