Winiarscy w Fałkowie. Możny ród pocztowców w XIX w.

Fałków (Falków, Falkow). Odcisk pieczęci jednowierszowej o wym. 34 x 6,5 stacji przeprzęgowej. Stacja notowana w Kalendarzyku Politycznym z 1836 i 1837 mimo jej likwidacji 1834 r. W: Mirosław Czernik, Poczta Królestwa Polskiego w latach 1815-1851, Wrocław 1987.
Fałków (Falków, Falkow). Odcisk pieczęci jednowierszowej o wym. 34 x 6,5 stacji przeprzęgowej. 
Stacja notowana w Kalendarzyku Politycznym z 1836 i 1837 mimo jej likwidacji 1834 r. 
W: Mirosław Czernik, Poczta Królestwa Polskiego w latach 1815-1851, Wrocław 1987.

Na początku XIX w. ściśle związana z Fałkowem była szlachecka rodzina Winiarskich. Nie wiadomo kiedy dokładnie Winiarscy osiedlili się w Fałkowie.

Po raz pierwszy nazwisko Winiarski pojawia się w fałkowskich aktach stanu cywilnego w 1808 r. Wpis dotyczy Felicjana Winiarskiego s. Jakuba i Reginy, pochodzącego prawdopodobnie z Żabna (obecnie pow. tarnowski, woj. małopolskie). Urodzony ok. 1757 r., żonaty był z Marcjanną ze Staszyckich. W aktach z lat 1808–1812 Felicjan pojawia się kilkakrotnie jako protomedicus, chirurgus examinatus, urzędnik zdrowia, urzędnik zdrowia Gminy Fałków, urzędnik zdrowia w Fałkowie, Hirurgomedicus.

Na podstawie tych zapisów można wnioskować, że już w pierwszej połowie XIX w. mieszkańcy Fałkowa mieli dostęp do osoby, która mogła w jakimś stopniu rozwiązywać ich problemy zdrowotne. Tym bardziej, że na przełomie XVIII i XIX w. pojawiają się wzmianki o innych fałkowskich chirurgach tj. Karolu Gediege (1793, 1794) i Feliksie Piotrowskim (1816, 1817). Felicjan Winiarski do śmierci mieszkał w Fałkowie, zmarł mając 54 lata w Łopusznie 16.01.1812 roku. Jego żona Marcjanna zmarła 10.11.1818 roku w Fałkowie. Oboje, można powiedzieć z dużą dozą prawdopoidobeństwa; pochowani zostali na fałkowskim cmentarzu.

W ślady ojca poszedł młodszy syn Rafał Winiarski. Wiadomo o nim tylko tyle, że urodził się ok. 1788 r. w Kurozwękach (pow. staszowski woj. świętokrzyskie), a w 1812 r. mieszkał w Krakowie i tytułował się jako urzędnik zdrowia. Był chirurgiem w Szpitalu Panien Miłosierdzia w krakowskiej dzielnicy Wesoła [obecnie Szpital Uniwersytecki dop. aut.]. Jednak już w lipcu 1813 r. wraz z małżonką Teklą z Polaczków, był mieszkańcem Fałkowa, gdzie w tym samym roku na świat przyszła ich córka Anna. Niestety nie są znane dalsze jego losy. Nie wiadomo jak długo mieszkał w Fałkowie, kiedy i dokąd z niego wyjechał? Zapewne nie było to jego ostatnie miejsce zamieszkania.

Więcej informacji jest na temat jego starszego brata Jakuba Winiarskiego, który do Fałkowa przybył najprawdopodobniej z rodzicami na początku XIX w. Podobnie jak brat Rafał urodził się w Kurozwękach ok. 1787 r. Jego małżonką była Apolonia Tarnopolska. Na pewno w latach 1810–1815 pracował jako nauczyciel w fałkowskiej szkole, a być może i do 1817 r., kiedy to 20 grudnia objął funkcję ekspedytora stacji pocztowej w Fałkowie, podległej placówce w Końskich.

Na stanowisku ekspedytora pracował do 19.12.1834 roku. Wówczas, najpewniej została zlikwidowana stacja w Fałkowie, a spowodowane zostało to tym, iż placówka konecka straciła na znaczeniu, kiedy uruchomiono nową, biegnącą przez Radom i Kielce drogę z Warszawy do Krakowa. Zostając jeszcze przy kwestii fałkowskiej stacji, warto dodać, że na stanowisku pocztyliona pracowali: Wojciech Taźbierski (1822 – 1823), Bartłomiej Sobczyk (1826 – 1828) i Jacek Haręża (1833).

Jakub Winiarski na początku pracy w fałkowskiej stacji pocztowej w latach 1817-1819 łączył funkcję ekspedytora z obowiązkami kasjera prowentu na dworze fałkowskim.

Nagrobek Karola Winiarskiego urodzonego w Fałkowie. Źródło: Zbiory prywatne Waldemara Nowakowskiego.
Nagrobek Karola Winiarskiego urodzonego w Fałkowie.
Źródło: Zbiory prywatne Waldemara Nowakowskiego.

W Fałkowie urodziły się wszystkie dzieci Jakuba. Miał dwie córki: Pelagia Lucyna (1826 – ?), Nepomucena Zofia (1833 – 1837) i czterech synów: Karol Ignacy (1825 – 1880), Teofil Augustyn Jan (1828 – 1897), Stanisław Wincenty (1830 – 1889), Edmund Franciszek Mikołaj (1831 – 1890). Nestor Winiarski zapoczątkował rodzinne tradycje pocztowe. Wszyscy synowie poszli w ślady ojca, zostając pocztowcami. Po likwidacji stacji w Fałkowie w 1834 r., Jakub został przeniesiony do Rawy (dziś Rawa Mazowiecka). Tam również pracował jako ekspedytor do roku 1851, kiedy to w wieku 64 lat zapewne przeszedł na zasłużoną emeryturę. Umarł 27.08.1855 r. Od 1845 r. pierwsze szlify w roli pocztowca zbierał u boku ojca najstarszy syn Karol Ignacy. Pracował jako pisarz ekspedytora (1845 – 1852). Karierę pocztową kontynuował w Sieradzu (1853 – 1855), następnie Płocku (1856 – 1862) i Lublinie (1862 – 1864). Ostatnim miejscem jego pracy był urząd radomskiego magistratu. Zmarł 26.03.1880 r. i został pochowany w Radomiu. Teofil Augustyn w latach 1849 – 1859 pracował jako pisarz i kancelista w warszawskim urzędzie pocztowym (pocztamcie), następnie jako ekspedytor (1859 – 1865) w Zgierzu. W latach 1860–1863 w pocztamcie warszawskim pracował Stanisław Wincenty Winiarski, uczestnik Powstania Styczniowego. Zarówno Teofil jak i Stanisław spoczęli w Warszawie. Żoną Teofila była Maria z domu Piasecka. Są oni przodkami znanych aktorów tj. Marii Zbyszewskiej i jej syna Mariusza Benoita. Najbliżej Fałkowa, bo w Przedborzu zamieszkał, a więc również pracował najmłodszy syn Jakuba Winiarskiego, Edmund Franciszek. W 1856 roku ożenił się z panną z Przedborza Karoliną Konstancją Lembke. Był wieloletnim ekspedytorem przedborskiej stacji pocztowej od roku 1856 aż do 1871 r., kiedy to carskie władze zaborcze zlikwidowały resztki autonomii pocztowej. Likwidacja ta była wynikiem represji po upadku Powstania Styczniowego w 1863 roku. Edmund w wieku 59 lat zmarł 13 II 1890 r. w Przedborzu i tam spoczął na miejscowym cmentarzu.

Karta dróg pocztowych Królestwa Polskiego 1820 - fragment. W: FBC, Biblioteka Narodowa, sygnatura ZZK 1646.
Karta dróg pocztowych Królestwa Polskiego 1820 – fragment. 
W: FBC, Biblioteka Narodowa, sygnatura ZZK 1646.

Stacja przeprzęgowa Fałków

Fałkowska stacja pocztowa leżała na trakcie pocztowym bocznym nr 95 Końskie – Kamieńsk/Radomsko. Czynny był w latach 1818-1834. Od 1825 r. do Radomska. W 1834 przekształcony w trakt nr 80.

Końskie – 3 – Fałków – 2 – Przedbórz – 4 – Kamieńsk (do 1824) i 3 ½ (4 od 1833) – Radomsko (od 1825).

Konrad Mucha