Stąporków ul. 1. Maja, kamienny krzyż Arma Christi. Symbole Męki Pańskiej i Zmartchwystania

Stąporków ul. 1. Maja, 
kamienny krzyż Arma Christi. Symbole Męki Pańskiej i Zmartchwystania. 
Foto. KW 2012 r.

Często mijam ten kamienny krzyż w Stąporkowie przy ul. 1 Maja. Znajduje się tuż przy budynku starej apteki – tuż obok jest skraj lasu i droga do Czarnieckiej Góry, Czarnej…
Kamienny krzyż ma 120 lat, a budynek apteki jest zapewne starszy. Wspomnę tylko, że aptekarz Ludwik Jaśkowski – właściciel budynku (?) uzyskał dyplom prowizora farmacji w 1931. I sam budynek i ród Jaśkowskich ma swoją bogatą historię wartą osobnego artykułu…
Ramiona kamienne krzyża zakończone są trójliściem. Sam krzyż (jego górna część) pokryty jest płaskorzeźbami związanymi z Męką Pańską i Zmartwychwstaniem Jezusa: gwoździe, obcęgi, młotek, włócznia, kij z gąbką, chusta św. Weroniki, drabina, sznur, titulus z napisem INRI… Wydaje się, że żeliwna postać Chrystusa została „dołożona” później, zasłania bowiem ewidentnie część symboli.

Stąporków ul. 1. Maja, kamienny krzyż Arma Christi. 
Płycina z wykutym napisem. 
Foto. KW.

Na krzyżu znajduje się płycina z wykutym napisem:

OD NAG
ŁEJ A NJE
SPODZJANEJ
ŚMIERCJ ZACHO
WAJ NAS PANJE
WYSTAWJONY PRZEZ
WŁOŚCI JAN WSI
STĄPORKUW DNIA9
WRZEŚNIA
1896

Sam krzyż (jego górna część) pokryty jest płaskorzeźbami związanymi z Męką Pańską i Zmartwychwstaniem Jezusa: gwoździe, obcęgi, młotek, włócznia, kij z gąbką, chusta św. Weroniki, drabina, sznur, titulus z napisem INRI…

Rozkazem z dnia 8 czerwca 1863 generał gubernator M. N. Murawiew zakazał naprawiania starych krzyżów i wznoszenia nowych poza obrębem cmentarza. poza tym zbutwiałe krzyże kazał burzyć jako „niebezpieczne dla życia przechodniów”. Żałośnie wyglądały wówczas odpadłe poprzecznice krzyża, leżące i gnijące na ziemi. Zarządzenie „Wieszatiela” przyniosło zagładę wielu krzyżom o wybitnych wartościach artystycznych. Te, które przetrwały, przeobraziły się w symbol lat minionych; w nim – jak mówi Grzegorz w Kordianie – smutek niby książka mądra w sercu żyje. Dopiero gdy zarządzenie Murawiewa zostało częściowo odwołane ukazem carskim z dnia 14 marca 1896 roku, znowu krzyże wysypały się na pola i drogi, ale już nie z taką, jak dawniej, gromadą… [Tadeusz Seweryn, Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce, Warszawa 1958]

Odgarnąłem powojnik i inne zasłaniające podstawę „zieleniny” – odkryłem odwrócony napis. 
Foto. KW.

Krzyż w wykonaniu i zastosowanej symbolice bardzo podobny do kamiennego krzyża (również powstałego w 1896 roku), znajdującego się w nieodległej wsi Błotnica. Nieprzypadkowo. Przy oglądaniu kamiennych płyt stanowiących podstawę krzyża, a szczególnie gdy odgarnąłem powojnik i inne zasłaniające podstawę „zieleniny” – odkryłem odwrócony napis (Wg uzyskanych informacji – kapliczkę przenoszono. Ponoć podczas przenoszenia odkryto kości ludzkie i końskie):
MINER WINCENTY Z BŁoTNICY MAJS
TER

Nagromadzenie błędów i niezręczności w obu cytowanych napisach świadczy o pewnej „nieporadności piśmienniczej” ludowego artysty – rzeźbiarza (pracownika nieodległych kopalni?).

KW

Odczytałem odkryty napis: MINER WINCENTY Z BŁoTNICY MAJS TER. 
Foto. KW.