Fotografia ze zbiorów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Otrzymałem skan wspaniałej fotografii. Na pozór mało znacząca, ale zaciekawia podpis na drugiej stronie: Ochrona im. marszałka J. Piłsudskiego w Końskich, jej wychowankowie pomiędzy którymi znajdują się dwie córeczki byłego legionisty, jej założycielki – Liga Kobiet Polskich i nasz chorąży, weteran z 1863 nr. Zdjęcie dokonane 28 lipca 1925 roku w dziesiątą rocznicę powstania Ligi Kobiet Polskich w Końskich. Końskie 19 marca 1926 r.
Zacznę od słowa: ochrona – zakład dobroczynny (wczesna forma przedszkola), założony w celu opieki i wychowania ubogich, małych dzieci, pozbawionych opieki matek. W tym wypadku głównie pracowników majątku Browary i Kościeliska (liczna grupa dziatwy na fotografii). Nieistniejący drewniany budynek ochronki umiejscowiony był w dzielnicy Końskich – dawna wieś Kościeliska.
Mnie zaintrygował wizerunek weterana powstania styczniowego 1863 – na fotografii widoczny brodaty starzec ze sztandarem. Pan Marcin Brzeziński zwrócił moją uwagę informacją:
Co do weterana powstania 1863 r. to w momencie wykonania zdjęcia (1925 r.), o ile mi wiadomo, żyło w Końskich dwóch powstańców:
- Stanisław Mietliński (1835-1926), służył w oddz. płk. Czachowskiego
- Marian Szymański (1845-1934) – otrzymał honorowy stopień pporucznika weterana – może to on trzyma sztandar na fotografii? Miałby wówczas 80 lat…
Fotografia ze zbiorów Marcina Brzezińskiego.
Jest to drugi znany mi fotograficzny wizerunek weterana powstania wywodzącego się z Końskich. Temat jest mało znany i wymaga dalszych pogłębionych badań historycznych.
A na koniec panie z Ligi Kobiet. Poniżej zebrałem „tak na szybko” informacje z pierwszych lat działalności. Obszerność kontekstu historycznego jest jednak dużo bardziej skomplikowana. Proszę zatem czytelników strony o zapoznanie się z tekstami książek wymienionych poniżej, z których czerpałem informacje. Uzupełnią one naszą „popularną” wiedzę o ciekawe fakty z lat kształtowania się państwa polskiego. Dla mnie bardzo ciekawymi informacjami, które odkryłem były informacje o przeprowadzanych uroczystościach 3 Maja, ku czci Tadeusza Kościuszki, powstania listopadowego i styczniowego… [zapewne pojawią się artykuły].
Plakat z początków XX międzywojennego. W: ligakobietpolskich.pl.
Odcisk pieczęci z zbiorach Krzysztofa Dorcza.
Liga Kobiet 1915-1916 w Końskich
- Raport oficera werbunkowego Jana Stettnera z 21.09.1915
…Liga Kobiet powiatu koneckiego liczy 80 członkiń… - Raport oficera werbunkowego Mariana Steckiego z 4.05.1916
…Komenda Obwodowa od razu zgodziła się na wszystko łącznie i na pochód tylko ten postawiła warunek, że ja przemawiać nie będę zarówno podczas pochodu, jak i wieczorem.Jednak po wygłoszeniu przeze mnie odczytu o 3 Maja w Kasynie, zastępca komendanta [obwodowego]zgodził się nawet na moje przemówienie publiczne. Toteż rocznica 3 Maja wypadła wprost wspaniale. Wszystkie sklepy były zamknięte, przerwano pracę, udekorowano miasto, a Magistrat nawet specjalnie zamówił sobie transparent z orłem. W obchodzie przyjęli też udział i Żydzi. Nabożeństwo solenne odprawił dziekan miejscowy ks. Chojko. W nabożeństwie przyjęły udział szkoły i cechy ze sztandarami, Liga [Kobiet], straż ogniowa i powstańcy. Te korporacje tworzyły i pochód, powiększony o szkoły żydowskie i delegacje gminy żydowskiej. Prowadzili pochód powstańcy z narodowym sztandarem w asyście swoich dwóch legionistów. Cały czas przygrywała orkiestra. Pochód wypadł imponująco i poważnie. Porządek i powaga towarzyszyły cały czas. Po przejściu przez miasto przemawiałem do zebranych z górą 6000 ludzi w rynku. Mało tylko dopisało włościaństwo… - Raport oficera werbunkowego Mariana Steckiego 31.05.1916
…Powiat konecki nigdy nie należał do politycznie wyrobionych i zaangażowanych – przeto ruchu politycznego i obecnie w ścisłym tego słowa znaczeniu nic ma. Brak partii politycznych, a luźne grupy, które tu i ówdzie powstają, już są pod wpływem naszej ideologii. Lecz są to grupy bardzo szczupłe i niezdolne do szerszej akcji. Tym więcej, że mimo wszystko kołacze się duch niewoli moskiewskiej podsycany przez dość ruchliwe żywioly moskalofilskie. Ten stan rzeczy cechuje przede wszystkim męską połowę. Kobiety jako istoty bardziej wrażliwe, raz wraz odezwą się; i teraz po 3 Maja powstały trzy nowe ogniska zorganizowane przez nas: w Przedborzu, Radoszycach i Rudzie Malenieckiej powstały koła Ligi Kobiet. Ogólnie jednak apatia, przemęczenie i apolityczny nastrój… - Raport polityczny Komendy Obwodu 5 od lipca do grudnia 1916
…Liga Kobiet Pogotowia Wojennego, zawiązana wiosną 1915 r., po wewnętrznych reorganizacjach, społecznej i politycznej natury, wyrobiwszy sobie dzielne pracowniczki wśród młodzieży żeńskiej, zaczęła normalną, ożywioną akcję opiekuńczą-legionową i ogólnospołeczną pod wodzą przewodniczącej pani [Alicji] Wójcikowskiej… - Raport polityczny Komendy Obwodu 5, 1.01.1917
W początkach miesiąca [stycznia 1917] rozmieszczono legionistów, po dwóch i więcej na gminę, w ogólnej liczbie 48 na werbunek Departamentu Wojskowego NKN. Ekwipunek tych żołnierzy, wyprawionych z Kamieńska, był niżej wszelkiej krytyki. Do pewnego stopnia nad tym ekwipunkiem opiekę roztoczyły koła Ligi Kobiet PW wiejskie i w Stąporkowie. Pod względem aprowizacyjnym zostają ci żołnierze absolutnie bez pomocy, ponieważ ludność aprowizuje się przeważnie za kartkami i jest w ścisłym stosunku do podziału żywności… W gminie Grodzisko legioniści zostali na święta nawet bez chleba, dla legionistów z pobliskich gmin wilie urządzały koła Ligi Kobiet [PW]… - Nowe życie w Królestwie Polskim korespondencja własna Nowej Reformy, Końskie 12.11.1915
…W naszym obwodzie koneckim, w ziemi radomskiej, dotychczas jakoś głucho w prasie, chociaż u nas systematycznie pod niejednym względem dokonuje się przeobrażenie na lepsze i coraz więcej przybywa faktów, godnych dziennikarskiej wzmianki. przede wszystkim budzić się zaczyna społeczeństwo tutejsze z bezwładu i odrętwienia, w jakie nas pchnęła długoletnia niewola i bezprzykładny terroryzm… Z instytucji kulturalnych, których ruchliwość staje się coraz bardziej widoczną, wymienić należy Ligę Kobiet, Towarzystwo Kursów dla Analfabetów i Czytelnię Ludową…
Opracował Krzysztof Woźniak
Dziękuję za udzieloną pomoc pp. Marcinowi Brzezińskiemu,
Ryszardowi Cichońskiemu i Andrzejowi Hurcowi
[W: Marek Przeniosło, Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915-1916. Ziemia Radomska, Kielce 2007.
Jerzy Z. Pająk, Przemysław Wzorek, Raporty Polskiej Organizacji Wojskowej Okręg Kielecki i Radomski 1915- 1918, Kielce 2006.
Konecki, Nowe życie w Królestwie Polskim, dziennik wydanie poranne Nowa Reforma, Kraków 18.11.1915 nr 584]