Końskie 1915 i 1918. Jeszcze nie niepodległa – postacie przełomu i bardzo ważny dokument

POW oddział piechurów, Końskie 1917 przed oddziałem ob. Jerzy Gorzkowski
(podpis na odwrocie fotografii). To jedna z ważniejszych fotografii w historii miasta Końskie.
Foto. ze zbiorów Krzysztofa Woźniaka.

Pracując nad cyklem artykułów Świt Wolności [a to ciekawe, że pod tym tytułem ukazało się później kilkanaście innych artykułów], a zdarzyło się i parę wystąpień, natrafiłem i wciąż znajduję ciekawe dokumenty, które warto pokazać. Otóż i one. Zacznę od informacji, że opracowuję życiorysy koneckich starostów II RP. Zaprezentowałem już szkic życiorysu Stefana Mydlarza. Dzisiaj zapewne po dynamicznej (bardzo modne ostatnio słowo) kwerendzie kilkuset dokumentów, wycinków prasowych, fotografii; szczególnie ten biogram wygląda okazale. Bardzo jeszcze liczę na odzew rodziny; w tym i innych przypadkach. Jestem zdziwiony, że tak szybko „umarła” pamięć o tych urzędnikach państwowych.

Powrócę do głównego wątku. Gazeta Toruńska z lipca 1915 roku informuje [1]: Urzędnicy austriacko-węgierscy na zajętych terytoriach … Gubernia piotrkowska… komendant obwodu Końskie: płk. Schumitzek [sic! Schimitzek], starosta: Wykowski.

Po przypadkowym w sumie odkryciu odnalazłem biogram Czesława Szymiczka vel Schimitzka (tak podpisywał się w Końskich) autorstwa p. Grzegorza Kubackiego. Biogram zamieszczony jest na stronie internetowej Moje Miasto Tarnów (7.07.2012).

Urzędnicy austriacko-węgierscy na zajętych terytoriach … Gubernia piotrkowska… komendant obwodu Końskie: płk. Schumitzek [sic! Schimitzek], starosta: Wykowski.
Czasopismo z epoki Gazeta Toruńska 24.07.1915, nr 166. FBC Polona.

Czesław Szymiczek vel Schimitzek

Generał brygady Czesław Szymiczek urodził się 13 lipca 1861 roku w Tarnowie. Był synem Antoniego i Marii z domu Armatys. W Tarnowie ukończył naukę w szkole powszechnej, a później uczęszczał do ośmioklasowego gimnazjum. Bardzo wcześnie zadecydował o swojej przyszłości. Chciał zostać żołnierzem, dlatego edukację zakończył na siódmej klasie gimnazjum, nie przystępując tym samym do egzaminu maturalnego. Zgodnie z wyborem, dalszą edukację zaczął pobierać w szkole wojskowej. Starał się o przyjęcie do dwóch szkół: Wojskowej Szkoły Realnej w Weisskirchen i Szkoły Kadeckiej w Krakowie.Z krakowskiej szkoły wcześniej otrzymał pozytywną odpowiedź i do niej złożył niezbędne dokumenty. Egzamin zdał z wynikiem pozytywnym: „z dobrym postępem”. W październiku 1879 roku został słuchaczem Szkoły Kadeckiej w Krakowie. Ukończył ją 18 sierpnia 1881 roku. Z dyplomem został skierowany do 53. kroackiego pp w Zagrzebiu. Stacjonował także na terenie Bośni i Hercegowiny. Rozpoczął starania o przeniesienie do 57. pułku piechoty w Tarnowie. W 1888 roku dosłużył się stopnia porucznika. Wtedy został przeniesiony do Tarnowa, gdzie służył w 57. pp jako dowódca plutonu. W trakcie służby ukończył w 1889 roku kurs prowiantowy w Krakowie.

W latach 1892-1913 służył w 80. pp we Lwowie. Ukończył tam ośmiomiesięczny kurs oficerski przy XI Korpusie w 1894 roku, ponadto kurs strzelecki w 1895 roku. Z dniem 1 maja 1909 roku został mianowany majorem, natomiast z dniem 1 listopada 1912 roku podpułkownikiem. W maju 1913 roku rozpoczął służbę w 78. pp w Osiaku, skąd tuż przed wybuchem I wojny światowej 1 czerwca 1914 roku przeszedł w stan spoczynku.

Czesław Szymiczek vel Schimitzek generał brygady II RP. W Końskich od czerwca do 30 listopada 1915 był okupacyjnym komendantem okręgowym. Foto. zamieszczone w artykule – Grzegorza Kubackiego, na stronie internetowej Moje Miasto Tarnów (7.07.2012).

W obliczu zbliżającej się wojny, 26 lipca 1914 roku został jednak przywrócony do stanu czynnego i do 26 października tego samego roku podjął służbę jako Komendant Etapów w Cieszynie. Jednak ten rodzaj zajęć nie odpowiadał jego charakterowi, dlatego też postarał się o przeniesienie na front. Został dowódcą batalionu w 57. tarnowskim pp walczącym na froncie rosyjskim. 18 listopada 1914 roku został ciężko ranny w bitwie pod Strzegową. Na leczenie trafił do sanatorium w Pradze. Po wyzdrowieniu święta Bożego Narodzenia spędził wraz z rodziną w Baden pod Wiedniem. 1 maja 1915 roku został awansowany na stopień pułkownika. Wkrótce też powrócił do służby czynnej. W okresie od 25 maja do 6 czerwca 1915 roku był dowódcą batalionu zapasowego 1. pp w Opawie, a następnie do 30 listopada 1915 roku komendantem okręgowym w Końskich. Z dniem 1 grudnia 1915 roku został przeniesiony na stanowisko dowódcy batalionu zapasowego 13. krakowskiego pp w Nowym Sączu, a w okresie do 27 listopada 1917 do 15 grudnia 1918 roku pełnił funkcję Komendanta Wojewódzkiego Zakładu Karnego w Wiśniczu.

W czasie I wojny światowej w 1917 roku otrzymał zezwolenie c. k. Namiestnictwa w Tarnowie na zmianę nazwiska z pisowni niemieckiej Schimitzek na polską Szymiczek. Dotyczyło to również jego żony i dwójki dzieci. W maju 1918 roku otrzymał dyplom nadania szlachectwa wystawiony przez cesarza Karola I.

1 listopada 1918 roku zgłosił się do służby w Wojsku Polskim, jako jeden z 27 oficerów austriackich w stopniu pułkownika. Nadal pozostawał na stanowisku komendanta więzienia w Wiśniczu. 15 grudnia 1918 roku został oficjalnie przyjęty w szeregi Wojska Polskiego. 30 grudnia 1918 roku został przeniesiony na stanowisko komendanta Państwowej Komendy Uzupełnień w Tarnowie. Jednocześnie od 1 lipca 1919 roku był dowódcą wojskowej załogi Tarnowa.

3 stycznia 1922 roku rozkazem Dowódcy OK V w Krakowie został awansowany do stopnia generała brygady i jednocześnie przeniesiony w stan spoczynku. Wówczas zamieszkał na stałe w Tarnowie przy ulicy Różanej 5. Prowadził w tym okresie szeroką działalność społeczną, opiekując się między innymi biblioteką i kinem Towarzystwa Szkoły Ludowej w Tarnowie. Zajmował się także utworzeniem i utrzymaniem Szkoły Mechanicznej.

Po wybuchu II wojny światowej i po wkroczeniu wojsk niemieckich we wrześniu 1939 roku pozostał w swoim domu, nie doznając żadnych szykan ze strony okupanta. Zmarł 1 stycznia 1942 roku w Tarnowie. Uroczyste nabożeństwo żałobne zostało odprawione w tarnowskiej bazylice katedralnej 5 stycznia 1942 roku. Pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Starym w Tarnowie. Po jego śmierci rodzina została wyrzucona z zajmowanego mieszkania.

Czesław Szymiczek za swoje zasługi był odznaczony między innymi: Krzyżem Oficerskim II klasy Franciszka Józefa, Srebrnym Krzyżem Walecznych III klasy, Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921 oraz Medalem „Ojczyzna Swemu Obrońcy”. Posiadał także odznaczenia międzynarodowe.

Był żonaty z Różą z domu Brokl, córką powstańca z 1863 roku, pochodzącą z polskiej rodziny zamieszkałej w Kijowie. Z tego związku przyszło na świat dwoje dzieci: syn Zdzisław, oficer Wojska Polskiego zmarły tragicznie w 1939 roku w Warszawie oraz córka Alina, znana tarnowska nauczycielka, zmarła w 1997 roku.

Grzegorz Kubacki

Wykorzystana literatura:

  1. Kosk H., Generalicja Polska. Popularny słownik biograficzny, Pruszków 2001.
  2. Kryska-Kraski T., Żurakowski S., Generałowie Polski niepodległej, Londyn 1976.
  3. Pachowicz A., W 60 rocznicę śmierci gen. Czesława Szymiczka, [w:] „Rocznik Tarnowski” 2001-2002, s. 255-256.
  4. Przybyszewska M., Tarnowski Słownik Biograficzny, t. 1, s, 115-116.
  5. Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994.
  6. Sypek A., Alejami Starego Cmentarza, Tarnów 2005.
  7. Sypek A., Cmentarz Stary w Tarnowie. Przewodnik, t. 1, Tarnów 1991.
  8. Sypek A., Cmentarz Stary w Tarnowie. Przewodnik, t. 2, Tarnów 1994.
Obwieszczenia z lipca i sierpnia 1915 roku komendanta obwodu pułkownika Schimitzka.
Dokument ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Końskich
(przekazała do zbiorów muzealnych p. Małgorzata Malanowicz).

Ludwik Wykowski okupacyjny starosta konecki 1915-18

Długo zastanawiałem się, czy włączyć tego okupacyjnego starostę do pocztu koneckich starostów II RP. W sumie przeważyła osoba mianującego na ten konecki urząd. Nie będę trzymał czytelników strony w niepewności: był nim brygadier Piłsudski. Same okoliczności spotkania i rozmowy panów Wykowskiego i Piłsudskiego są znane; rozpisywały się o tym gazety. Po kilku miesiącach od tego wydarzenia starosta oświęcimski (od 1910 roku) zostaje okupacyjnym starostą koneckim. Poznajmy zatem szczegóły tego spotkania [2]:

Wieczór styczniowy w Oświęcimiu. Staraniem burmistrza Oświęcimia p. Mayzla, wicemarszałka i komisarza wojskowego p. Śmieszka i naczelnika poczty p. Orłowskiego, odbył się tam wieczór styczniowy i zarazem uroczystość ku czci Legionów. Obchód, urządzony dnia 7 bm. po południu i wieczorem, zgromadził za każdym razem tłumy publiczności. Przemawiał p. Konstanty Srokowski, członek NKN, burmistrz p. Mayzel wygłosił opowiadanie lirnika o bitwie racławickiej, inżynier p. Zdanowicz śpiewał, chór pod batutą naczelnika poczty p. Orłowskiego wykonał kilka utworów. Na uroczystość wieczorną przybył brygadier Piłsudski z korpusem oficerskim, panie urządziły przybyłym owację, zasypując ich kwiatami. Po wieczornym obchodzie urządzono wieczornicę na sto osób. Na pierwszym miejscu zasiadł brygadier Piłsudski, dalej starosta p. Wykowski, miejscowy proboszcz, członek NKN p. Srokowski, książę Radziwiłł, przedstawiciele władz wojskowych itd. Burmistrz p. Mayzel toastował [ciekawe słowo] na cześć brygadiera Piłsudskiego, który odpowiedział krótko, lecz serdecznie wznosząc kielich na pomyślność ziemi oświęcimskiej.

Czasopismo z epoki: Głos 20.101918 nr 289. FBC Polona.

– Słup graniczny tkwi na niej… – zakończył – oby w niedalekiej przyszłości już nie pasem granicznym, ale ważnym ośrodkiem wielkiej Polski stała się ta prastara Piastów ziemica.

P. Srokowski toastował na pomyślność Oświęcimia, naczelnik poczty p. Orłowski na cześć NKN. Do brygad Piłsudskiego przemawiał jeszcze serdecznie sędziwy weteran z r. 1863 p. Sokalski. Zebranie wśród ożywionej rozmowy przeciągnęło się do późna. [3]

Przypisy:

  1. Gazeta Toruńska 24.07.1915 nr 166 s. 1 i 2.
  2. Czas 12.02.1915 nr 86 s. 1.
  3. Głos Ziemi Oświęcimskiej, luty 2012, Dawno temu w Oświęcimiu …Uroczysta kolacja trwała do późnych godzin nocnych, bo brygadierowi nie pilno było wracać na swą żołnierską kwaterę. Snać dobrze mu było w ludzi tych gronie – M.Opałek. s. 13.
Bardzo ważny i ciekawy dokument: treść notatki – brudnopisu pisana ręką zapewne Stanisława Malanowicza w obecności innych konspiratorów, Końskie zapewne połowa października 1918 r.
Dokument ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Końskich
(przekazała do zbiorów muzealnych p. Małgorzata Malanowicz).

Bardzo ważny dokument 1918

W poprzednim artykule Końskie 1914 – 1918. Wybrane kalendarium przełomu (artykuł został zamieszczony na stronie 5.11.2018) zamieściłem krótką notkę prasową. Zacytuję ją jeszcze raz [Głos Lubelski, 14.10.1918, nr 289, s. 7]:

Końskie, 15 października [1918 r.]

W związku z mającym nastąpić faktem ustąpienia władz okupacyjnych i przejmowania władzy przez Rząd Polski, w celu utrzymania w międzyczasie ładu i porządku, zapewnienia bezpieczeństwa io normalnego biegu życia ludności miasta Końskich i okolic, tworzone są oddziały Milicji Narodowej.

Wzywając ludność do pomagania Milicji Narodowej przez szybkie i chętne stosowanie się do jej zarządzeń, Komisja Organizacyjna głęboko wierzy, że wszyscy mieszkańcy potrafią utrzymać równowagę i spokój, gdyż jedynie karne zachowanie się ogółu zdoła zabezpieczyć ludność od możliwych wstrząśnień.

Końskie, 14 października 1918 roku.

Komisja Organizacyjna: Stanisław Malanowicz, Marian Szymański, Władysław Królikiewicz, Witold Ziembiński, Jerzy Gorzkowski, Edmund Banaszkiewicz.

Na wystawie „Końskie na progu niepodległości” – wystawa plakatów i ogłoszeń z lat 1914-1920 zorganizowanej przez Muzeum Regionalne PTTK [od siebie dodam: muzeum na uchodźstwie], Komisję Opieki nad Zabytkami przy Oddziale PTTK w Końskich oraz Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy Końskie pokazano ciekawy i bardzo ważny dokument. Porównajcie Państwo sami z zacytowanym tekstem prasowym. Oto treść notatki – brudnopisu pisana ręką zapewne Stanisława Malanowicza w obecności innych konspiratorów:

Do ludności miasta Końskich i okolic.

W związku z mającym nastąpić faktem ustąpienia władz okupacyjnych i przejmowaniem władzy przez rząd polski, w celu utrzymania w międzyczasie ładu i porządku, zapewnienia bezpieczeństwa i normalnego biegu życia ludności miasta Końskich i okolic, powstały tu w Końskich oddziały milicji narodowej.

Wzywając ludność do pomagania milicji narodowej przez szybkie i chętne stosowanie się do jej zarządzeń, Komisja organizacyjna głęboko wierzy, że wszyscy mieszkańcy potrafią utrzymać równowagę i spokój , gdyż jedynie karne zachowanie się ogółu zdoła zabezpieczyć ludność od możliwych wstrząśnień.

Dalsze zapisy na członków milicji narodowej przyjmowane są w kancelarii Straży Ogniowej od 11 – 16 godziny codziennie.

Komisja organizacyjna: W. Ziembiński, Królikiewicz, S. Malanowicz.

Krzysztof Woźniak

P.S. Bardzo proszę o kontakt rodziny koneckich starostów i burmistrzów II RP (nie wspomnę o ich zastępcach). Pamięć o Nich jest zapewne przechowywana w rodzinnych wspomnieniach, dokumentach i fotografiach. Stanowić to będzie wspaniałe uzupełnienie do biogramów. Ponadto poszukuję informacji o Franciszku Pianko i Rochu Baranowskim. KW