Stadnicka Wola – czerpalnia papieru. 

Dokumenty, wzmianki prasowe z epoki – wybór źródeł.

Zamieszanie wokół nazwy leśnej osady fabrycznej

Część I

Prawie wszyscy historycy współcześnie opisujący XIX-wieczne papiernie w Królestwie Polskim używają nazwy miejscowości – Wola Stadnicka. 

Ja spotkałem kilka innych określeń: Stadnicka, Wola Stadnicka, Stadnicka Wola, Stadnickawola, Stadnicka Wólka, Papiernia. Wszystkie nazwy dotyczą tej samej miejscowości, zmieniały się one na przestrzeni prawie wieku.

Spróbuję zatem uporządkować to zamieszanie wokół nazwy miejscowości.

Moje poszukiwania doprowadziły do przekonania, że nazwa ta wg znanych mi dokumentów jest używana w zależności od okresu historycznego. I tak:

1740-1769

Na podstawie kopii dokumentów kościelnych zgromadzonych w FamilySearch: Końskie, Różne dokumenty 1740-1769 (w j. łacińskim) nie odnalazłem nazwy Stadnicka Wola. Nie odnalazłem również kompilacji wskazującej w konsekwencji na tą nazwę.

1793 

• „…15 kwietnia 1793 Stanisław Małachowski w wyniku komplanacji (aktu ugody) spisanej między matką Marianna Ewa z Męcińskich Małachowską, a jej synami w ramach spadku po ojcu otrzymał klucze: konecki i huciski (sygn. 426 Archiwum Małachowskich z Białaczowa…”.
• „…W dniu 24 listopada 1793, w Krakowie poślubił Annę Stadnicką…”.

W: W: Artur Brzozowicz, „Magnateria na koneckich włościach Genealogia”, Warszawa 2008.

1797

Stadnicka, Stadnicka Wola

W „Aktach urodzeń” parafii koneckiej w latach 1786-1801 odnalazłem tabelę przygotowaną dla miejscowości: Sielpia, Iwazów [Iwasiów], Stadnicka [karta 156]. Stronę dalej pod rokiem 1799 występują zbiorczo nazwy: Sielpia Iwazów, Stadnicka Wola [karta 157].

W: FamilySearch „Akta urodzeń” parafii koneckiej w latach 1797-1801.

1799 

Stadnicka Wola

W „Aktach urodzeń” parafii koneckiej w latach 1786-1800 – odnotowałem jeden zarejestrowany w fabrycznej  osadzie leśnej Stadnicka Wola akt urodzenia i zarazem chrztu z 1799 [skan 232]. Narodziny zostały zgłoszone z domu nr 1, a więc na pewno był to dom właściciela ziemi, na której stała osada – Małachowski. Chrzest dziewczynki o imieniu Katarzyna, córki Franciszka Węgrzyniak i Ewy ze Zwardzickich, prawowitych małżonków wiary katolickiej. Świadkami byli Marcin Zienkowski i Petronilla (Petronela) Zielińska, z tejże wsi.

W: FamilySearch „Akta urodzeń” parafii koneckiej w latach 1786-1800.

• Można domniemywać, że leśna osada fabryczna Stadnicka Wola powstała (została założona na surowym korzeniu) w ostatniej dekadzie XVIII wieku. W tej też dekadzie były prowadzone prace nad utworzeniem czerpalni papieru: karczowanie lasu, prace nad spiętrzeniem wody, wykopaniem kanału wodnego, drogi dojazdowej itp.

1823

Anna Małachowska ze Stadnickich w dzikiej, leśnej osadzie założyła papiernię

„…Po kilku leciech szczęśliwego związku, hrabia Małachowski przywdziewając hełm i kirys, porzucił dla sławy umiłowaną żonę. Ta zamknęła się przez ten czas na wsi, aby poświęceniem dzieciom i gospodarstwu, zastąpić wszędzie nieobecnego męża. Wtedy to, rządząc sama przez lat kilka, nabyła tej wprawy w interesach, która majątek na wyższym niż dawniej, postawiła stopniu. Energiczną ręką kierując razem, wychowanie dzieci i zbierając z dóbr intraty, dzieliła je między mężem w niewolę zabranym, licznymi, synów nauczycielami, i nieszczęśliwymi, których za braci uważać zwykła…”.

I dalej: „…W miejscu bagien na rynku, stanęły murowane sklepy gustownej architektury, z których intraty, szły na pomnożenie dobrych uczynków. W wiosce zaniedbanej dla dzikiego położenia założyła papiernię, wprowadziwszy biegłych Anglików dla wystawienia onej. Ci sami wybudowali w Końskich i innych dobrach, pierwsze zdaje mi się młocarnie wodne w Królestwie widziane. Obory, owczarnie, jej staraniem podniosły się w różnych stronach, zamiłowana

w pięknych sztukach, naznaczała zawsze każde swe dzieło, piętnem dobrego gustu który przebijał się w ogrodzie, domu, i nawet w polach!…”.

• Jest powiedziane wprost, że papiernię założyła w dzikiej, leśnej i zaniedbanej osadzie Anna hr. ze Stadnickich Małachowska. Data powstania papierni wiązana jest z przybyciem do Końskich Anglika Douglasa – jest zatem rok 1823.

1823

Najstarszy znany filigran

W zaplanowanej, trzeciej części historii czerpalni papieru Stadnicka Wola zaprezentuję próbę usystematyzowania znanych mi filigranów stadnickowolskich. Najstarszy w mojej kolekcji pochodzi z karty, na której zapis występuje w roku 1823.

Tabela: „Rozchód. Numer porządkowy. Data. Przedmiot na jaki expensowano. Wydatek. W szczególe”.

Zapis brzmi: „1. Roku 1823. Forszus na reparację kościoła. Przy restauracji dachu na kościele parafialnym odrowązkim wypłacono majstrowi cieśli Felixowi Polakowskiemu stosownie do kontraktu waszemu zł[otych] p[olskich] trzysta…”.

Ciekawostką tej papierowej karty są widoczne na niej liczne nakłucia – „służyły one do odkażanie korespondencji, a robiono to nakłuwając list szydłem [lub raczej rodzajem grzebienia] i okadzając go przez te dziurki dymem z palonej siarki”. Końcową datą zapisu na tej karcie jest data 1833. To po tym okresie powstały zapewne ślady nakłuć do odkażenia.

1824

Stadnicka wola

W 1824 roku „Gazeta Warszawska” zawiadamiała, że w dniu 1 kwietnia odbędzie się regulacja       hipotek dóbr ziemskich Końskie z przyległościami: Końskie miasto, Kościeliska, Czerwony Most…. Stadnicka Wola…

W:  „Gazeta Warszawska” nr 33, „Dodatek” z dnia 27 lutego 1824 r. Informacja ta była kilkakrotnie powtarzana w kolejnych numerach.

W: „Gazeta Korrespondenta Warszawskiego y Zagranicznego”. „Dodatek do Gazety Korrespondenta” nr 36 z dnia 2 marca 1824 r. i nr 38, z dnia 6 marca 1824.

1824

Stadnickawola

W „Dzienniku Urzędowym Województwa Sandomierskiego” nr 7, z dnia 29 lutego 1824 nazwa leśnej osady fabrycznej zapisana jest jako Stadnickawola – regulacja hipoteki

1825

Wulka Stadnicka

„Końskie, miasto obwodowe po większej części murowane, założone przez J. Małachowskiego Kanclerza w roku 1739. Rzemieślnikami mianowicie stelmachami zamieszkane. Bryczki koneckie aż za granicą cenić umieją, przy tym fabryki żelazne; ludności 1800…

…Wulka Stadnicka, z papiernią…”.

W: Stanisław Plater, „Jeografia wschodniey części Europy, czyli Opis krajów przez wielorakie narody słowiańskie zamieszkanych: obejmujący Prussy, Xsięztwo Poznańskie, Szląsk Pruski, Gallicyą, Rzeczpospolitę Krakowską, Krolestwo Polskie i Litwę”, Wrocław 1825.

1836

Wola Stadnicka

Batawia Ignacy, Birencwajg Fajwel  – dzierżawcy papierni  od 1836

Teichgreber August – fabrykant papieru we wsi Wola Stadnicka zamieszkały, dzierżawca papierni od Stanisława Małachowskiego w 1836 [Akt notarialny 25.09.1835 nr. 162], odstąpił od dzierżawy. Papiernię wydzierżawili Żydzi: Batawia Ignacy i Birencwajg Fajwel [Akt notarialny z 16.06.1836 nr 83]. 

W: Henryk Seweryn Zawadzki – notatki z lat 30. XX wieku w zbiorach Krzysztofa Woźniaka.

1843

Stadnicka Wola

„W dobrach prywatnych Końskie Wielkie we wsi Stadnicka Wola, pow. opoczyńskim, guberni sandomierskiej, o milę od miasta Końskich położonej, jest do wydzierżawienia z wolnej ręki od dnia 15 lipca r.b. papiernia angielska, na wodzie dostatecznej, Czarną zwanej [Czarna Konecka], dokładnie urządzona, ze składami na materiały, mieszkaniami przyzwoitymi, stajniami, ogrodem i innymi potrzebnymi dogodnościami. Życzący sobie wejść o tę papiernię w układy, zechce się zgłosić do ‘komissjoratu’ [majorat – dawna zasada dziedziczenia, według której cały majątek przechodził na najstarszego syna lub najbliższego krewnego – SJP PWN, tu zapewne pod zarządem komisyjnym] dóbr w mieście Końskich”.

1847

Stadnicka Wola

„W dobrach prywatnych Końskie Wielkie, we wsi Stadnicka Wola, powiecie opoczyńskim, guberni radomskiej, o milę od miasta Końskich położonej, znajdują się od dnia 15 lipca r.b. do wydzierżawienia z wolnej ręki, PAPIERNIA angielska, i MłYN nowy o 2ch złożeniach przy wodzie dostatecznej, Czarna zwanej, dokładnie urządzone, ze Składami, Mieszkaniami przyzwoitymi, Zabudowaniem gospodarskiem i wszelkimi potrzebnymi dogodnościami. 

Życzący sobie dzierżawić te Zakłady, zechce się na miejscu o ich stanie i użyteczności przekonać, a do układów zgłosić się do Kommissoriatu Dóbr w Końskich”.

W: 1847 „Kurjer Warszawski” nr 103.

1850

Stadnicka Wola

„W guberni radomskiej, w powiecie opoczyńskim, od dnia 1 października r.b. jest do wydzierżawienia zakład obszernie murowany PAPIERNI i MŁYNA, na silnej wodzie, we wsi Stadnicka Wola, w dobrach Końskie Wielkie, ¾ mili od tegoż miasta Końskie odległy. Ktoby życzył sobie tej dzierżawy, może zyskać znakomite z niej korzyści, o czym obejrzenie naoczne snadno [snadnie – łatwo, bez trudu – SJP PWN] przekonać zdoła”.

W: 1850 „Kurjer Warszawski” nr 123.

1850

Stadnicka Wola

„Bardziej szczegółowy opis papierni z roku 1850 zachował się w opisie spadku po Stanisławie Małachowskim. Opis wymienia budynki oraz urządzenia jak: koło wodne, suszarnia, skrobarnia, kadzie do wyrobu papieru, kociołki miedziane i inne”.

W: Andrzej Fajkosz, „Kartki z historii Ziemi Koneckiej”, „Papiernictwo – zapomniana gałąź koneckiego przemysłu”, Końskie 2010.

• Autor artykułu podaje również, że: „…w dokumencie z roku 1834 zawarta jest wzmianka, że dzierżawcy papierni posiadali w Końskich skład papieru…”.

Pomimo usilnych poszukiwań nie odnalazłem cytowanych w artykule dokumentów źródłowych.

1856

Wola Stadnicka

„Zakłady fabryczne w gubernii radomskiej sa:

…papiernie: w Białej Błotnej, Mędrowie, Porębiu, Pilicy, Ojcowie, Rakowcu, Rudzie, Radostowie, Rudnikach, Sukowie i Woli Stadnickiej;…”.

W: Dominik Puchalski, „Krótki zbiór wiadomości dla kończących nauki początkowe”, 1856.

Dodam, że książka tego autora wydana w roku 1843 nie notuje Stadnickiej Woli – papiernię umieszcza w Końskich.

1860

Końskie

„Odpowiedzi do statystycznego opisu miasta Końskich pod względem historycznym oraz topograficznym.

…f. Z zabudowań fabrycznych, podobnie jak pod lista e żadnych cukrowni, papierni, hamerni lub innych zakładów nie ma.

…Ad. 30 Żadnych drukarni, litografii i innych zakładów artystycznych nie ma…

Końskie, dnia 14 czerwca 1860 r. Burmistrz Miasta Końskich Snarski”.

W: Archiwum Państwowe w Radomiu, sygn. 2130a.

1860

Stadnicka Wólka kolonia z papiernią nowoerygowaną

„W zastosowaniu się do Postanowienia Rady Administracyjnej [Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego Guberni Radomskiej w Radomiu] podaje do wiadomości Interesowanych [przestarzałe: zainteresowanych – SJP] iż na dobra dołączającym się wykazem…”

• [„Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (TKZ) zostało powołane do życia uchwałą sejmową z 13 czerwca 1825 r. …TKZ było stowarzyszeniem właścicieli ziemskich, a jego głównym celem było udzielanie taniego kredytu w listach zastawnych na hipotekę dóbr prywatnych i do 1881 r. także dóbr rządowych. Członkami TKZ byli wszyscy właściciele dóbr obciążonych pożyczkami hipotecznymi Towarzystwa…] 

W: Archiwum Państwowe w Lublinie, Towarzystwo Kredytowe Ziemskie – Dyrekcja…

„Końskie Wielkie z klucza koneckiego, miasto Końskie, przedmieście Pomyków… i kolonia Stadnicka Wólka z papiernią nowo erygowaną…”.

W: „Dziennik Urzędowy Gubernii Radomskiej” nr 1, z dnia 29 grudnia 1860 r.

1865

Stadnicka Wólka z papiernią nowoerygowaną

„…w poniżej zamieszczającym sie wykazie wyszczególnione, w guberni radomskiej położone, jako zalegające w opłatach rat Towarzystwu Kredytowemu Ziemskiemu [Guberni Radomskiej w Radomiu], wystawione zostają na sprzedaż przymusową przez licytację publiczną…

…Owczarnia Karolinów zwana i kolonia Stadnicka Wólka z Papiernią nowoerygowaną…”.

W: „Dziennik Urzędowy Gubernii Radomskiej” nr 24, z dnia 17 czerwca 1865 r. i 

Informacja ta jest powtórzona w „Gazecie Warszawskiej” nr 137, z dnia 20 czerwca 1865 r.

1869

Stadnicka Wólka z papiernią

Natomiast „Gazeta Warszawska” nr 249 z 11 listopada 1869 podaje do powszechnej wiadomości że:

„…następujące dobra ziemskie jako zalegające w ratach Towarzystwu Kredytowemu Ziemskiemu należnych, wystawione są na sprzedaż przymusową przez licytację publiczną.

…Końskie Wielkie z klucza koneckiego, miasto Końskie… i kolonia Stadnicka Wólka z papiernią nowo erygowaną…”.

W: „Gazeta Warszawska” nr 249, z dnia 11 listopada 1869 r.

1870

Stadnicka-Wólka z Papiernią 

W dokumencie informujących m.in. o sprzedaży w dniu 24 listopada 1870 przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie dóbr Końskie Wielkie zawarta jest informacja: 

„… z Klucza Modliszewskiego, do którego należą wsie: Modliszewice, Sierosławice Brody, Kazanów, Pomorzany, Jeżów, Gracuch i Proćwin – tudzież Owczarnia Karolinów zwana i Kolonia Stadnicka-Wólka z Papiernią nowoerygowaną…”.

W: „Dobra ziemskie i fabryka. Bilanse, budżety, administracja”, 29/639/0/2.42/490, Archiwum Państwowe Kraków, skan 38, 98.

1872

Końskie

Ciekawą informację zawiera obszerny artykuł autorstwa Dz. W. pt.: „Przemysł papierniczy w tutejszym kraju”, zawarty w tygodniku „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” informuje:

„W gubernii radomskiej czynne były: w mieście Rakowie Glicksmana, zatrudniała robotników 9, wyrobiła papieru ryz 3.000, wartości rs. 3.500; Dębowa Góra Edelszteina, miała robotników 5, wyrobiła bibuły ryz 2.000, ceny 2.100 rsr.; w Końskich hr. Małachowskiego, robotników 3 wyrobiło bibuły ryz 3.000 ceny 3.175 rsr. …”.

• Jest rok 1872 – proszę zwrócić uwagę na zwrot: „czynne były”. W kolejnych częściach artykułu autor informuje upadku przemysłu papierniczego, w tym małych papierni z uwagi na:

„Dlaczego na przykład nie próbowano tutaj dotąd zastapić szmaty albo przynajmniej w połowie pomieszane razem z papką drzewną, którym to sposobem wyrabiają już wszędzie w Cesarstwie i za granica, papier. Przed dwunastu laty, fabrykant Felder był pierwszym który zrobił to odkrycie i zaczął wyrabiać papier z papki drzewnej, zwłaszcza z osiki, sosny i w ogóle z drzew iglastych. Na ostatniej wystawie powszechnej paryskiej 1867 r. pokazywano cały przyrząd i wobec publiczności robiony był nieustannie w ten sposób papier bez żadnego sekretu.

Dziś fabrykacja papki papierowej z drzewa prowadzi sig już na rozległą skalę.

W Prusach jest takich fabryk 17, w Saksonii 14, w Austrii 11, w Belgji 10, w Bawarii 8, we Francji 8, w Anglii 1, w Danji 1, w Cesarstwie 5, to jest w powiecie Wałdajskim jedna, w Kownie jedna Ks. Paskiewicza, jedna blisko Peterhofu, oraz dwie w Finlandii. W kraju tutejszym podobno fabryka w Mirkowie zamierza ten sposób zaprowadzić. W każdym razie rzeczony materiał jest nierównie od szmat tańszy, zwłaszcza w Cesarstwie…”.

W: 1872  „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” nr 14,15 i 16.

1883

Stadnicka wola i Wólka stadnicka 

„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” wydany w 1883 w Warszawie wymienia kilka ciekawych informacji:

– Parafia Końskie jest dość obszerna, należy do niej oprócz miasta 48 wsi: „…Stadnicka wola…”.

– „…9 folwarków… Istnieją w nich fabryki żelaza, dwa piece wielkie, 6 fryszerek, gorzelnia, browar piwny, garbarnia, gontarnia, papiernia, cegielnia , młynów wodnych 12, z tych 7 na prawicach wieczysto-czynszowych, dwa tartaki, stawów 19 z rybołówstwem, które zasilają zakłady żelaza i młyny; bogate pokłady rudy żelaznej, wapna, kamienia piaskowca używanego do budowli i na młyńskie kamienie, torfu i ślady węgla brunatnego. Miasto Końskie podług tabeli likwidacyjnej osad 397, z gruntem mr. 1948. 

…wś Wólka stadnicka os. 14, z gruntem mr 105…”.

1885

Końskie. Opis Końskich z wymienioną papiernią, przy prezentacji „drogi żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej”

„…Końskie. Miasto powiatowe. 5087 mieszkańców, własność prywatna, posiada szkołę elemen-tarną i prywatną żeńską pensyję. Mieszcza-nie trudnią się przeważnie szewstwem, kołodziejstwem; wyrabiają tu bryczki, jakich do 400 rocznie pozbywają na okolicznych jarmarkach, a głównie w Łowiczu. Egzystują 3 małe garbarnie, olejarnia i farbiarnia. Starozakonna ludność ożywiony prowadzi handel zbożom i żelazem, rozwożąc takowe po okolicznych miastach. Dobra Końskie składają się z 9 folwarków i posiadają dwa wielkie piece, 6 fryszerek. gorzelnię, browar, garbarnię, gontarnię i papiernię, 12 młynów wodnych i 19 zarybionych stawów. Lasy obfitują w pokłady rudy żelaznej, kamień wapienny i torfowiska…”.  W: Stanisław Sienicki, „Opis drogi żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej”, Warszawa 1885.

1886

Stadnicka-Wola

„Gazeta Radomska” z 1886 roku przybliża nas zapewne do końcowej daty działalności papierni:

„W guberni radomskiej, oprócz wielkiego przemysłu, znajdują się zakłady fabryczne mniejsze, wyrabiające wiele produktów, które mają zbyt na miejscu, lub w guberniach sąsiednich…

Papiernie dwie: we wsi Rudzie, położonej w powiecie opatowskim i w Stadnickiej-Woli w powiecie koneckim. Pierwsza jest w rękach żydowskich i produkuje papieru zwykłego do pakowania i bibuły za 2.000 rs. Druga jest własnością hr. Tarnowskiego i wyrabia papieru na 1.000 rs. Zbyt – w części na miejscu, w części w Warszawie i Piotrkowie…”.

W: 1886 „Gazeta Radomska” nr 10.

1893

Końskie

„Z Końskich. (Korespondent Gazety Radomskiej). W piątek dnia 20 czerwca, od rana rozchodzi się po całym mieście duszący zapach dymu z tlących się szmat. O godzinie 3 ½ rano, dzwonu alarmowe obwieściły pożar w mieście. W stronie północno- zachodniej przy ulicy Bugaj paliły się stodoły napełnione szmatami, które Żyd – papiernik [w oryginale: żydek] wynajmował zwykle od mieszczan na tymczasowy skład swego towaru. dziś właśnie rano miał zająć się odstawieniem szmat tych koleją do fabryki, gdy jakiś usłużny jego współwyznawca, powodowany zazdrością (takie bowiem jest przypuszczenie Papiernika) zaoszczędził mu pracy, pozbawiając go jednocześnie zarobku i narażając na stratę, blisko 800 rs. wynoszącą. Spaliły się doszczętnie trzy stodoły, ubezpieczone na rs. 90…”.

W:  1893 „Gazeta Radomska” nr 28. Polona, FBC.

• Można domniemywać, że skład szmat w Końskich w dzielnicy zwanej Bugajem zaopatrywał niegdyś i czerpalnię papieru w Stadnickiej Woli. Pozostaje jeszcze do wyjaśnienia nazwisko Żyda, czy wykonywanej profesji.

1925

Papiernie: Końskie, Ruda Papiernia, Skotniki 

Ciekawe informacje, co prawda nie poparte żadnymi źródłami historycznymi zawiera opracowanie inż. Stanisława Malanowicza pt.: „…życia gospodarczego powiatu koneckiego…” z 1925 r. Zawiera ciekawe (do sprawdzenia przez historyków) informacje o papierniach:

„…papierni w Końskich w 18 wieku, papierni w Rudzie Papierni, papierni w Skotnikach..”.

„…Różne fabryki…. Ze względu na bliską odległość od stacji kolejowej  Końskie, ciążą ku Końskim niektóre uprzemysłowione miejscowości sąsiedniego powiatu opoczyńskiego, mianowicie: …Machory z fabryka kafli oraz fabryką tektury drzewnej…”.

Dalej: „Powyższe zakłady przemysłowe całą swą produkcję, a kopalnie znaczną jej część wysyłają przez stację Końskie…”

„…Wywóz i wwóz przez stację kolejową Końskie  …tektury drzewnej …styczeń 1923 i maj 1925 miesięcznie 5 [wagonów]…”.

W: Stanisław Malanowicz, „Krótki rys życia gospodarczego powiatu koneckiego położonego w województwie kieleckim, od najdawniejszych czasów do obecnego”, 1925 r.

1930

Stadnicka wola

„…W najbliższym otoczeniu Końskich należą do parafii koneckiej osady: Kozia wola, Czerwony most, Stary młyn, Nieświński młynek, Górny młyn, Stadnicka wola, Stara Kuźnica, Babia Góra, Młyny dziebałtowie…

W: „Poradnik Językowy nr 9, z dnia 1 listopada 1930 r.

• Autor artykułu podpisujący się R. Z. [Roman Zawiliński] KOŃSKIE – KONECKI” w ciekawym artykule stara się odpowiedzieć na pytanie: 

„…Jak sobie wytłumaczyć pochodzenie nazwy Końskie? Proste jest zupełnie przypuszczenie, że ta nazwa przymiotnikowa ma związek z koniem: mówi się przecież: Koński ząb, końska siła, końskie oko…”. Sam artykuł gorąco polecam, ale użyta tu nazwa Stadnicka wola dotyczy już innej zupełnie miejscowości.

Opracował Krzysztof Woźniak

Kolejne opracowania dotyczące historii papierni Stadnicka Wola:

II. Słownik papierników, fabrykantów i dzierżawców, młynarzy w XIX w.

III. Próba usystematyzowania znanych mi filigranów stadnickowolskich pochodzących z mojej kolekcji i innych zbiorów.

Zapraszam do współpracy.

Wygląd dzisiejszy okolic Stadnickiej Woli i Papierni. Foto. Krzysztof Woźniak, wrzesień 2024.