Pieczęcie i herby miasta Gowarczów

Najstarsza znana pieczęć miejska Gowarczowa została odciśnięta na dokumencie w 1778 roku. Widnieją na niej dwa skrzyżowane klucze oraz inicjały PA/GW lub M-G-W-P, a niewykluczone, że również gwiazda. Pieczęć ta, o średnicy ok. 27–28 mm, nie posiadała napisu otokowego.

W. Wittyg, Pieczęcie miast dawnej Polski, Kraków 1905, s. 80

W. Wittyg, Pieczęcie miast dawnej Polski, Kraków 1905, s. 80

Drugą znaną pieczęć miasta można datować na przełom XVIII i XIX wieku. Godłami napieczętnymi są dwa skrzyżowane klucze i korona szlachecka. Napis w otoku jest następujący:
* SIGILLUM * MAGISTRATUS * URBIS * GOWARCZOW,

tzn. pieczęć magistratu miasta Gowarczów. Początek napisu wyznacza gwiazdka umieszczona „na godzinie 12”. Odrys tej pieczęci, autorstwa G. Wojtalskiego, widnieje w Dekanacie koneckim ks. Jana Wiśniewskiego. Między odrysem a oryginałem, widocznym na fotokopii, daje się zauważyć kilka niewielkich różnic.

2a Fotokopia pieczęci miejskiej z XVIII/XIX w., ze zbiorów KW. 2b J. Wiśniewski, Monografia dekanatu koneckiego, Radom 1913, odrys pieczęci po s. 288.
1. Fotokopia pieczęci miejskiej z XVIII/XIX w., ze zbiorów KW. 
2. J. Wiśniewski, Monografia dekanatu koneckiego, Radom 1913, odrys pieczęci po s. 288.


Pieczęcie te stały się podstawą kilku rekonstrukcji herbu miejskiego. W pierwszej wersji, jeszcze z 1847 roku, wyobrażono w polu błękitnym dwa skrzyżowane klucze srebrne pod koroną złotą. Druga wersja, z 1960 roku, była uproszczonym rysunkiem poprzedniej.

M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 177
M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 177

W trzeciej wersji, z 1965 roku, w polu błękitnym pozostawiono klucze srebrne, ale koronę usunięto. Wersja ta jest najbardziej popularnym wyobrażeniem herbu dawnego miasta Gowarczów oraz nieurzędowym znakiem obecnej gminy.

4a Miasta polskie w Tysiącleciu, t. 1, Warszawa 1965, tab. XXIX (kserokopia); 4b Portal internetowy Wikipedia
1. Miasta polskie w Tysiącleciu, t. 1, Warszawa 1965, tab. XXIX (kserokopia); 
2. Portal internetowy Wikipedia

Klucze są interpretowane przez badaczy, jako uniwersalne symbole miejskie – klucze do bram miasta, albo jako symbole mające związek z miejscowym przemysłem żelaznym, ewentualnie odnoszące się do jednego z patronów kościoła gowarczowskiego, św. Piotra.

Poza zaprezentowanymi wizerunkami znane są różne pieczęcie władz miasta, a po utracie praw miejskich władz gminy Gowarczów z XIX i XX wieku, zawierające symbolikę przede wszystkim państwową.

Krzysztof Dorcz