W dwudziestoleciu międzywojennym istniały 3 drukarnie [autorka opisuje dwie drukarnie; nic nie wspomina o trzeciej drukarni – KW], w tym dwie niewielkie, akcydensowe, których właścicielami byli Żydzi.
Drukowały głównie wszelkiego rodzaju druki handlowo-przemysłowe, formularze, obwieszczenia, odezwy, afisze, etykiety, bilety, zaproszenia itp. Niezależnie od tego, odbijano w nich broszury oraz tłoczono miejscowe czasopisma.
Drukarnia Szlamy Ehrenfrieda,
ul. Kilińskiego 2 – nr tel. 110
Najbardziej aktywną działalność wśród drukarzy koneckich prowadził Szlama Ehrenfried. Drukarnia jego powstała w 1892 roku i prowadziła nieprzerwanie działalność aż do 1939 roku.
Budynek, w którym mieściła się przy ul. Kilińskiego (obecnie ul. Łazienna), istnieje do dzisiaj i mieści się tam również zakład graficzny. Drukarz posiadał dwie ręczne maszyny typu „Boston”, oraz pedałówkę. Zatrudniał najpierw jednego pracownika, był nim Szapsia Ajzenberg. Do 1931 roku stan posiadania powiększył się. Poza akcydensami w drukarni Szlamy Ehrenfrieda tłoczone były czasopisma. Pierwsze lokalne czasopismo drukował Szlama Ehrenfried w 1920 r. Był to: Głos Konecki – społeczno-oświatowy dwutygodnik redagowany przez Józefa Żołnierka. Kolejnym czasopismem wychodzącym spod pras tej drukarni był dwutygodnik: Nasze Kłosy. Od 1933 roku w drukarni Ehrenfrieda przez 6 lat drukowane były roczne sprawozdania Dyrekcji Gimnazjum Koneckiego. Na ostatniej stronie okładki drukarz umieszczał swoje nazwisko oraz krótką reklamę: Drukarnia Sz. Ehrenfrieda w Końskich poleca wszelkie roboty wchodzące w zakres drukarstwa po cenach przystępnych, szybko i punktualnie.
Drukarnia Ehrenfrieda cieszyła się popularnością wśród przemysłowców koneckich, gdyż właśnie w niej drukowane były cenniki i katalogi takich firm jak np: Zakłady Mechaniczne J. Mintza.
Dowodem jest zachowany druk z 1934 roku. Katalog Zakładów Mechaniczych i Niklarni „Neptun” J. Mintza. Katalog prezentuje wyroby zakładów „Neptun”.
W druki Ehrenfrieda zaopatrywała się kancelaria gminy wyznaniowo-żydowska. Brak jest, niestety, bliższych informacji o rozmiarach produkcji i finansowej stronie działalności Szlamy Ehrenfrieda. Drukarnia ta musiała mieć stosunkowo silną pozycję, gdyż prowadziła nieprzerwanie działalność przez 47 lat.
Drukarnia „Renoma”
Moszka Bergera, ul. 3 Maja 8
W 1928 roku otwarta została drukarnia „Renoma” należąca do Moszka Bergera.
W tej drukarni drukowany był: Głos Konecki – redaktorem był St. Depowski. Rolę kierownika drukarni pełnił Abraham Gancwajch, który był również wydawcą i redaktorem czasopisma: Konsker Cajtung (1927), a następnie Szepsia Ajzenberg zatrudniony wcześniej u Ehrenfrieda. Wyposażenie „Renomy” stanowiła jedna maszyna dociskowa pedałówka typu „Liberty”.
Na zlecenie Dyrekcji Gimnazjum w Końskich w drukarni Bergera drukowano rocznie sprawozdanie z lat 1930-32 z Gimnazjum Koedukacyjnego im. Św. Stanisława Kostki w Końskich. Na ostatniej stronie drukarz umieszczał swój adres, oraz reklamę: Drukarnia „Renoma”… poleca wszelkie roboty wchodzące w zakres drukarstwa po cenach przystępnych.
Podana tam została także informacja, że publikacja broszurowana była w introligatorni Jankiela Zymlera w Końskich ul. 3 Maja nr 73.
W „Renomie” drukowany był miesięcznik (drukarnia Moszka Bergera istniała do 1934 roku) szkolnego pisma Młoda myśl.
Drukarnie koneckie były maleńkimi i słabo wyposażonymi warsztatami. Pracowały na rzecz środowiska, w którym działały, zdecydowaną większość ich produkcji stanowiły akcydensy. Drukowanie broszur i lokalnych czasopism było już poważniejszym zadaniem.
W artykule: Wolne zawody ludności żydowskiej w Końskich autorka podaje nazwiska drukarzy: Ajzenberg Szapsia, Erenfrid Jojna, Berpier Moszek, Rozenberg Szmul, Ehrenfried Szlama.
Odnalezione drukarnie i introligatorzy
Drukarnia S. Erenfrida
Zachował się druk z ozdobnym nagłówkiem: Rachunek za roboty wykonane w Drukarni S. Erenfrida w Końskich z 22 kwietnia 1903 roku; za druk rozkładu ćwiczeń na 1903 rok Straży Ogniowej Ochotniczej Koneckiej na sumę 1, 50 rubli srebrem. Druk zawiera reklamę drukarni.
Chciałbym zarazem wysunąć tezę, że nazwisko:
S. Erenfrid na druku z 1903 roku i
Sz. Ehrenfried na druku z 1933 roku to jest to samo nazwisko.
Drukarnia Ch. Grundmana
Zachował się sygnowany plakat z 15.08.1913 r.
Introligatorzy
Znane jest nazwisko introligatora z początku XIX wieku. Był nim:
- Pinkes Ajzykowicz wymieniony w Aktach stanu cywilnego z roku 1817 (duplikat), str. 137, jako: introligator w Końskich. Nazwisko odszukał H. S. Zawadzki.
W dwudziestoleciu międzywojennym można spotkać nazwiska introligatorów:
- J. Zymler, który prowadził swoją Introligatornię w Końskich, u. 3 Maja 73 (obok bursy gimnazjum).
- Jankiel Skórka, prowadził introligatornię z synem, zapewne w miejscu zamieszkania: Końskie ul. 3 Maja 39. Przypadek zrządził, że posiadam w swoich zbiorach odręcznie pisaną prośbę Jankiela Skórki do Magistratu o wydanie zaświadczenia z dnia 8.06.1931… Pisze w niej o niemożności utrzymania się z powodu braku pracy w zawodzie i wynikającym z tego krytycznym położeniu. Rodzina Jankiela Skórki wyemigrowała zapewne wkrótce (tuż przed nadchodzącą wojną) do Argentyny (?). Potomkowie Jankiela Skórki odwiedzili Końskie kilka lat temu.
Na zakończenie wspomnę, że pracuję nad historią drukarń: Tomasza Ferdyna, O. Łyczka i S. Angenickiego. Apel zatem do czytelników strony o informacje, przykłady druków itp.