Końskie 1831 – zamówienia dla formującego się 7 Pułku Strzelców Pieszych

/ ciekawostki regionalne
Z opowiadań moich rodziców i starszych mieszkańców Końskich wiedziałem, że w latach 1910-17 wielkim powodzeniem cieszyły się amatorskie przedstawienia… (nieczytelne).
Grano sztuki patriotyczne, komedie oraz ustawiano tak zwane „żywe obrazy”. Produkcja muzyczna [raczej: oprawa muzyczna] pp. Ziembińscy, … Zdjęcia i dekoracje Roch Baranowski. Fragment wspomnień Henryka Seweryna Zawadzkiego.
Fotografia z drugiej dekady XX wieku pochodząca ze zbiorów wielce zasłużonej dla Końskich rodziny Kaplów. Fotografię udostępniła p. Agnieszka Byczkowska.

Dalej kontynuuję tematykę powstania listopadowego. Muszę też przyznać, że okres poprzedzający w historii miasta Końskie jest bardzo ciekawy – epizod napoleoński (ciekawa legenda ławeczki „napoleońskiej” w pobliskiej miejscowości), miejsca potyczek, kirasjerzy – jedyny w dziejach Polski pułk jazdy kirasjerskiej powstał w dobrach pułkownika Stanisława Małachowskiego w Końskich. Dużo zatem przed nami.

A tak przy okazji poruszę temat przedstawionej fotografii. Pokazuję jedną z nich; jest jeszcze kilka (z innego zbioru), ale tu prośba do czytelników – trzeba opisać mundury, uzbrojenie i odpowiedzieć na pytanie z jakim okresem Księstwa Warszawskiego są związane (fotografie powstały oczywiście później, w atelier Rocha Baranowskiego w Końskich) – dla chętnych czytelników prześlę skany.
Marzę o odnalezieniu i pokazaniu na stronie orła z czapki żołnierza 7 pułku. Byłby to kolejny „konecki orzeł” (pierwszy opisany to orzełek z Kornicy – artykuł z 2 czerwca 2013). A w kolejce czeka jeszcze wiele innych.

W Księdze aktów notarialnych z 1831 roku, notariusza Michała Krassowskiego można odnaleźć ciekawe zamówienia dla formującego się w Końskich 7 Pułku Strzelców Pieszych.

KW

Pistolet skałkowy manufaktury zbrojeniowej w Końskich.
Pistolet skałkowy (bateryjny) – typ pistoletu pojedynkowego, stanowił własność Stanisława Małachowskiego. Wykonany w manufakturze zbrojeniowej w Końskich w 1831 r.
Pistolet wykonany w czasie powstania listopadowego w manufakturze zbrojeniowej w Końskich. Manufaktura ta, została utworzona w początkach 1831 r. w dobrach Stanisława Małachowskiego i działała do sierpnia tego roku, kiedy to została zniszczona przez korpus rosyjski gen. Rüdigera. Broń została wykonana jako prezent dla właściciela, a zarazem regimentarza czterech województw lewobrzeżnej Wisły. Z tego powodu na lufie wygrawerowany został napis: Fabryka Polska Naczelnemu Wodzowi, który początkowo interpretowano jako dedykację dla generała Skrzyneckiego. Przeczą temu jednak wyryte na głowicy słowa: Stanisław Małachowski. Sprawa ta nie została do dziś jednak rozstrzygnięta. W okresie międzywojennym pistolet trafił do kolekcji marszałka E. Rydza-Śmigłego. Wraz z nią został ukryty w 1939 roku w leśniczówce Czemiernikach koło Lubartowa. Odnaleziony po wojnie, w 1947 roku został przekazany przez Zarząd Lasów Państwowych do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego.
Broń posiada ciekawą konstrukcję: zamek skałkowy zaopatrzony jest w specjalną rolkę współpracującą z pokrywą panewki, łańcuszek sprężyny głównej oraz osłonę przeciw deszczową. Lufa jest gwintowana na całej długości precyzyjnym gwintem włoskowym typowym dla pistoletów pojedynkowych. Na płycie głównej wyryto nazwisko miejscowego rusznikarza: Gepart w Końskich. Mimo, że kurek jest dorobiony, ogólne cechy charakterystyczne wskazują na wykonanie w jednej z przodujących pracowni rusznikarskich początku XIX wieku. Łoże, nieco gorszej jakości niż zamek posiada nietypowy kształt: ostro zagięty chwyt był spotykany w pojedynkowej broni angielskiej i to wytwarzanej stosunkowo krótko, pomiędzy 1815 a 1825 rokiem. Co ciekawe, łoża tego rodzaju były znacznie krótsze od opisywanego. Kaliber: 15 mm, długość: 34,2 cm, waga: 830 g, długość lufy: 20,5 cm
Marcin Ochman
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, eMWPaedia.

Dodam, że UMiG zlecił wykonanie repliki pistoletu. Czy projekt będzie kontynuowany? KW.

Pistolet skałkowy wykonany w manufakturze zbrojeniowej w Końskich w 1831 r. 
Wyryte na głowicy słowa: Stanisław Małachowski.
W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, fotografia – eMWPaedia.

Pistolet skałkowy wykonany w manufakturze zbrojeniowej w Końskich w 1831 r. 
Napis rytowany na lufie: Fabryka Polska Naczelnemu Wodzowi.
W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, fotografia – eMWPaedia.

Zamówienia dla formującego się w Końskich 
7 Pułku Strzelców Pieszych

Dostawa słoniny i sadła

Jan Kanty Wasilewski, zastępca komisarza Obwodu Opoczyńskiego w mieście Końskich mieszkający; zawarł umowę z Jonasem Grundmanem o dostawę 25000 funtów słoniny i sadła do magazynu konieckiego w Kazanowie „exystującego”, w cenie po 20 groszy za funt słoniny lub sadła. Termin dostawy 20 dni. Akt podpisał „w imieniu komisyi potrzeb wojska J.K. Wasilewski, Kazimierz Brzozowski Komisarz Rządu Narodowego, Jonas Grundman, świadkowie: Ignacy Słuchowski i Michał Kołodzieyski – urzędnicy administracji w Końskich. Akt z 17.03.1831.

Dostawa furażerek, halsztuków, rękawic zauszników

Mieszkańcy miasta Radomia: Moszek Minchmacher, Herszch Epfelbaum, Ajzyk Szorfeld, Maier Szorfefd – byli dostawcami furażerek, halsztuchów (trójkątna chusta noszona na szyi przez mężczyzn w XVIII i XIX), rękawic, zauszników do 7. Pułku Strzelów Pieszych formujących się w Końskich. Akt z 6.06.1831.

Dostawa żywności

Do aktu stanęła Deputacja formująca 7 Pułk Strzelców pieszych. Deputacja ta składała się z: Stanisława Bogusławskiego, Kajetana Woyciechowskiego – Radców Obywatelskich woj. sandomierskiego, [Jana] Pruszyńskiego dowódcy tegoż pułku rozkazem dziennym Naczelnego Wodza […], oraz z drugiej strony Aron Wiślicki i Chil Grundman z Końskich. Strony zawarły umowę dostawy żywności dla pułku.
§1 Ponieważ żywność dla Pułku 7 Strzelców Pieszych Instrukcyi Komisyi Rządowey Woyny z dnia 26 miesiaca czerwca nr 31081/11648 […] 38 przepisana jest na iedną racyę dzienney żywności.

  1. Półtora funta chleba.
  2. Pół funta mięsa w tydzień przez dni cztery.
  3. Pół kwarty kaszy lub grochu.
  4. Dwa łuty soli kuchenney.
  5. Dwa łuty słoniny lub sadła.
  6. Przeto dostawcy zobowiązują się dostarczać żywność dla pułku.

§2 Żywność powyższym paragrafem przepisana przez Deputacyę dp racyi trzy tysiące (3000) dziennie – żądana tylko być może. Dystrybucya żywności odbywać się będzie co dni cztery, a to batallionami na kompanie podług sytuacyi i bon [bardzo ciekawy jestem czy zachowały się owe bony – może czytelnicy mają je w swoich zbiorach?], które przez Deputacyę podpisane być maią.
Wypłata za dostarczoną żywność uskuteczniana co dni osiem. Należność za żywność (1 racja) w ciągu 7 dni wynosi 3 zł 29 gr. Dostawa żywności ma być od 1 lipca 1831 do 1 sierpnia 1831. Umowa obowiązuje na miesiąc. Gdyby się okazała potrzeba dostarczania słomy, siana i owsa dla kompanii pociągowej dla „koni furgonowych” lub furażu dla koni oficerów sztabowych tegoż pułku to dostawcy winni i ten fasaż dostarczyć. Akt z dnia 28 czerwca 1831.

Dostawa manierek, bębnów, kociołków

Deputacyja formująca 7 Pułk Strzelców pieszych w Końskich składająca się z Stanisława Bogusławskiego, Kajetana Woyciechowskiego, Pruszyńskiego dowódcy pułku zawarła umowę z Ignacym Helemanem i Wojciechem Guzikiewiczem o dostawę „effektów” do 7 Pułku Strzelców Pieszych w Końskich, a więc o dostawę: 1493 manierek, 42 bębnów z stypułkami [drewniane pałki, często zakończone miedzianą tuleją], 298 kociołków wagi po 7 funtów […]. Dostawa ma być uczyniona w ciągu 2 miesięcy z tym, że do 10 lipca 1831 dostawy przysłać do pułku 42 bębny. Akt z 212 czerwca 1831.

Dostawa sukna

Zelman Birencwajg, Mosiek Wiślicki, Jankiel Kronenblum, Lejbuś Szejnfeld, Rafał Rafałowicz kupcy z Końskich zapisali […] 30000 zł na imię Deputacji formującej w Końskich 7 Pułku Strzelców pieszych z powodu przyjęcia obowiązku dostarczania pułkowi „effektów” to jest sukna. Podpisali wspomniani kupcy, jako świadek Michał Dunin Laskowski podporucznik, Stanisław Patek [pisarz lazaretu wojskowego w Końskich]. Akt z 1.07.1831

Deputacja formująca pułk 7. Strzelców Pieszych w Końskich w osobach Stanisław Bogusławski, Kajetan Woyciechowski, Pruszyński dowódca pułku zawarła umowę z Zelmanem Birencwajgiem, Mośkiem Wiślickim, Janklem Kronenblumem, Lejbusiem Szejnfeldem, Rafałem Rafałowiczem o dostawę sukna dla 7. Pułku Strzelców Pieszych, a mianowicie: sukna łokci 30.267 [miara nowopolska – 1 łokieć (miara podstawowa) = 2 stopy = 0, 576 m]

  1. granatowego szerokości „po ćwierci dziewięć postaw” – łokci 11.504 żółtego na wypustki – łokci 307,
  2. żółtego na wypustki łokci 307,
  3. pąsowego [kolor jasnoczerwony] łokci 100,
  4. szaraczkowy [kolor płótna lub szarej, niefarbowanej wełny] szerokości „po ćwierci dziewięć na mundury, zaś dla […] jaśniejszego łokci 440, czyli zatem szaraczkowego łokci 18.356, wynosi razem 30.267. Dostawa 15 […] za dni 15 (od dnia dzisiejszego), 150 […] za dni 15, dostawa 400 […] przy końcu miesiąca sierpnia 1831.

Akt z 1 lipna 1831.

Dostawa obuwia

Deputacja formująca pułk 7. Strzelców Pieszych w Końskich w osobach Stanisław Bogusławski, Kajetan Woyciechowski, Pruszyński dowódca pułku zawarła umowę z Ignacym Zawadzkim, Tomaszem i Walentym Urbańskimi o dostawę obuwia dla pułku, a mianowicie 1000 sztuk trzewików z okuciami po 330 par tygodniowo począwszy od 1.07.1831.
Akt z 1 lipca 1831.

Deputacja formującego się 7 Pułku Strzelców Pieszych w Końskich w składzie: Stanisław Bogusławski, Kajetan Woyciechowski, Pruszyński dowódca pułku, zawarli umowę o dostawę obuwia z Wincentym Majewskim „majstrem proffesyi szewskiej” . Dostawa 2.000 par trzewików z terminem do końca sierpnia 1831, co dwa tygodnie po 300 par; cena pary trzewików 6 zł 5 gr. Akt z 12 lipca 1831.

Dostawa tornistrów, ładownic, bandelonów, pasów

Deputacja formująca pułk 7. Strzelców Pieszych w Końskich w osobach Stanisław Bogusławski, Kajetan Woyciechowski, Pruszyński dowódca pułku zawarła umowę z Lejbusiem Szejnfeldem, Jonasem Wiślickim o dostawę tornistrów dla 7 Pułku Strzelców Pieszych w Końskich formujących się.

  1. Tornistry skórzane na włos wyprawione koloru czerwonego z podszyciem płóciennym z płótna krajowego z zapięciem i troczkami na przypięcie pałana z przyborami skórzanemi ze starej (?) skóry sztuk 2.939.
  2. Ładownice z blachą wewnątrz z pasem skórzanym na szaro sztuk 2783.
  3. Bandelonów ze sprzączkami mosiężnymi ze skóry na szaro sztuk 371.
  4. Pasów do noszenia bębnów w marszu i pasów do zawieszania bębnów ze skóry szarej pierwszych, a drugich ze skóry czerwonej 43.
  5. Pasów rzemiennych do manierek z upięciem do przykrywki sztuk 1492.

Effekty te mają być przymierzone na każdym żołnierzu. Umówiona cena: za tornister zł 13, ładownica 10 zł, bandoler 4 zł 20 gr, pasy do bębnów 6 zł 20 gr, pasek do manierek po 15 gr. Dostawa tych „effektów” za 2 miesiące od daty aktu. Akt z 1 lipca 1831.

Dostawa kulbak, chomąt, toreb skórzanych

(Szczególnie z tym zamówieniem miałem problemy z odczytaniem tekstu – chętnie prześlę skan zapisków do odczytania przez znawcę tematu – poprawię później w artykule)
Rząd Narodowy Królestwa Polskiego. Wiadomo czynimy etc. etc. Działo się w mieście powiatowym Końskich z dnia 28 lipca 1831 roku.
Deputacja formująca Pułk 7 Strzelców Pieszych w składzie Stanisław Bogusławski, Kajetan Woyciechowski, Pruszyński dowódca pułku zawarła umowę z Marcinem Meilingerem oraz Moszkiem Tarnowskim i Lejbą Fryszem o dostawę „effektów” na oporządzenie pułku:
§1. Ponieważ effekta do oporządzenia Kompanii Pociągowej dla Pułku 7 Strzelców Pieszych nie są nadesłane przeto stan ich określa się jak następuje:

  1. Kulbak, terlic z nawiązaniem [terlica – stanowi podstawę (stelaż), każdego siodła] z strzemionami z trokami do płaszcza na przodzie i z tyłu do […] ze skór baranich białych wyprawionych, płótnem podszytych, z oblamowaniem sukiennym szaraczkowym bez podogonia i podpiersienia (?) trzydzieści jedna.
  2. Kulbaka takaż z olstrami podogoniem i podpiersieniem jedna.
  3. Torb skórzanych z paskiem na zgrzebło i szczotkę wielkości pół łokcia w kwadrat sztuk 32.
  4. Torb płóciennych z paskiem rzemiennym do żywienia koni sztuk 116.
  5. Zgrzebeł i szczotek do chędożenia koni par 32.
  6. Der do pokrywania koni bez podszycia z zyngartami (?) parcianym ze sprzączką i rzemieniem do przypinania sztuk 116.
  7. […] z sukna szaraczkowego jasnego z wypustą żółta u denka z podszyciem sztuk 32.
  8. Chomąt lekkich z klinczynami drewnianymi malowanymi zielono z kręconego rzemienia z […], ruskich z pólewkami (?) w smole wygotowanymi do założenia do orczyków sztuk 115.
  9. Naczelników (?) żelaznych silnie upiętych do chomąt dyszlowych par 20.
  10. Do hołobli (2 dyszle połączone rzemieniami z chomątem) pasów do wozów trzykonnych par 20.
  11. Uździenic (część rzędu lub uprzęży nakładanej na głowę konia, jeden z rodzajów ogłowia) rzemiennych z aiglami (?) i do tychże na werbliki zapinanych wędzideł czyli […] węgierskich sztuk 116.
  12. Lejców równie z mocnego, kręconego rzemienia, krzyżowych par dwadzieścia. cena za 1 uprząż 55 zł (których ma być 115), cena za 1 kulbakę 50 zł (których ma być 32). Termin dostawy: na 6 sierpnia 31 roku – uprząż na 24 konie kompletna, kulbak 6. Na 20 sierpnia 31 roku druga część ekwipunku i w końcu sierpnia 31 roku resztę ekwipunku.
Henryk Seweryn Zawadzki

Opis munduru żołnierz 2 Pułku Strzelców Pieszych. Żołnierze tego pułku często bywali w Końskich.
Żołnierze pułku nosili granatowe kurtki mundurowe z żółtymi wyłogami, kołnierzem i łapkami rękawów, z białymi guzikami. Na guzikach umieszczano numery pułku.
Kołnierz, wyłogi na piersiach i rękawach i polach granatowe z wypustką żółtą przy kurtce paradnej. Naramiennik żółty, numer 2 dywizji czerwony. Lejbiki granatowe z żółtą wypustką na kołnierzu i rękawach. Spodnie, sukienne granatowe z wypustką żółtą. Kołnierz od płaszcza granatowy z wypustką żółtą. Wszystkie pasy były czarno lakierowane. Na głowie furażerka granatowa z trzema żółtymi wypustkami. Frak mundurowy oficerów z wyłogami granatowymi jak u żołnierzy. Kołnierz z żółtą wypustką i rękawy granatowe. Codzienne szare spodnie z granatowymi lampasami i żółtą wypustką pośrodku. Galony srebrne z żółtą wypustką.
[źródło: rysunek i opis Wikipedia]