Zachodnia odnoga drogi lwangrodzko-Dąbrowskiej od Bzina do Koluszek, zatrzymuje się na następujących stacjach:
Niekłań
Stacja Niekłań (pow. konecki), leży pomiędzy osadami fabrycznymi: Mroczków (wielki piec), Niekłań (fryszerka), Furmanów (wielki piec), Nieborów (walcownia), Bliżyn (wielki piec i warsztaty mechaniczne). Okolica sfalowana wzgórzami, lesista, daje początek dwóm rzekom: Czarnej, 76 wiorst długiej, pod Niewierszynem wpadającej do Pilicy i rzece Kamienna, wypływającej z lasów bliżyńskich.
Obfite tu kopalnie rudy żelaznej, miejscami występującej na powierzchnię ziemi, lub dobywanej z głębszych warstw (5-9 sążni). Do Niekłania należą cztery kopalnie: Czmacze-Cezary, Dęby, Markowy Lasek i Stara-Góra. Kibel rudy żelaznej waży 540 funtów, a po wyprażeniu 448, i daje 130 funtów surowca.
Końskie
Miasto powiatowe. 5087 mieszkańców, własność prywatna, posiada szkołę elementarną i prywatną żeńską pensję. Mieszczanie trudnią się przeważnie szewstwem, kołodziejstwem; wyrabiają tu bryczki, jakich do 400 rocznie pozbywają na okolicznych jarmarkach, a głównie w Łowiczu. Egzystują 3 małe garbarnie, olejarnia i farbiarnia. Starozakonna ludność ożywiony prowadzi handel zbożem i żelazem, rozwożąc takowe po okolicznych miastach. Dobra Końskie składają się z 9 folwarków i posiadają dwa wielkie piece, 6 fryszerek, gorzelnię, browar, garbarnię, gontarnię i papiernię, 12 młynów wodnych i 19 zarybionych stawów. Lasy obfitują w pokłady rudy żelaznej, kamień wapienny i torfowiska.
Na środku rynku w Końskich wznosi się kościół pod wezw. św. Mikołaja, o starożytności którego świadczy sama jego budowa, fundowany podobno przez Iwo Odrowąża w 1220 r. Końskie są starożytną osadą i już XII wieku Odrowąże pisali się:
Comes de Końskie.
W XIII wieku [sic] Końskie przeszły w posiadanie Małachowskich i dopiero przed kilkunastu laty nabyli je hr. Tarnowski i Mycielski.
Pod Końskiemi, w miejscowości zwanej „na Baryczu” mieści się stały obóz wojskowy, do którego w miesiącach letnich przybywają na ćwiczenia dywizja piechoty, brygada artylerii i pułk konnicy.
Opoczno
Miasto powiatowe. 5500 mieszkańców, nad rzeką Drzewiczką, której wody służą jako poruszający motor dla wielu nad jej brzegami położonych fabryk i młynów. Posiada mało znaczne 2 farbiarnie, 2 garbarnie, olejarnię i fabrykę octu. Kościół parafialny pod wezw. św. Bartłomieja sięga czasów Kazimierza W. W powiecie opoczyńskim pięć zakładów górniczych: Machory, Skórnice, Maleniec, Kuźnica Drzewicka i Przysucha wyprodukowały 300.000 pudów żelaza w r. 1882. Pod Opocznem kopalnie kamienia wapiennego.
Opoczno odległych sięga czasów. Kazimierz W. w 1369 r. otoczył je murem i wybudował zamek, w którym często lubiał przemieszkiwać. W starożytnym domu, dziś przerobionym na lokale, zamieszkiwała, jak chce tradycja, Esterka, ulubienica królewska i dom ten do dziś przechował nazwę „pałacu Esterki”.
Kwitnące miasto w czasie wojen szwedzkich uległo kompletnemu zruinowaniu. W dniu 12 września 1655 r. Jan Kazimierz podstąpił pod Opoczno zajęte przez Szwedów, pod wodzą Wittenberga, i stoczył z nimi bitwę.
Tomaszów
Miasto fabryczne nad Pilicą i Wolborką, gub. piotrkowska, posiada piękny, gotyckiej
struktury kościół, wystawiony przez hr. St. Ostrowskiego w 1864 r. Tomaszów należy do najmłodszych w kraju miast. Jeszcze w 1825 r. miejscowość zajęta pod Tomaszów, dziś pulsujący życiem przemysłowym, stanowiły pola i lasy. Ówczesny właściciel dóbr Antoni hr. Ostrowski, założył tu osadę fabryczną, przezwawszy ją imieniem ojca swego Tomasza.
Hr. Ostrowski zorganizował werbunek kolonistów niemieckich, zapewnił im znaczne przywileje, czym zachęceni osadnicy w coraz większej liczbie ściągać tu zaczęli. Wzrost ludności podniósł wartość ziemi, budulca, wapna, produktów rolnych, w które okolica obfitowała, a na jakie dotąd nie było żadnego zbytu. Pierwiastkowo osadnicy niemieccy osiedlali się w miasteczkach Rawie i Ujeździe, blisko Tomaszowa położonych, niedługo jednak zakłady przenosili do dzisiejszego Tomaszowa.
Po roku 1851, przemysłowość Tomaszowa szybkim już poszła krokiem. Rozwój ten zasługuje na uwagę z tego względu, że Tomaszów nie miał żadnych komunikacji, stanowił nieznany w kraju zakątek, a pomimo to wyroby jego fabryk znalazły pokup na rynkach krajowych i Cesarstwa, rywalizując skutecznie z wyrobami zagranicznymi.
W 1851 r. Tomaszów liczył 4.000 mieszkańców, a wartość jego produkcji nie przechodziła miliona rubli. W 1856 r. ustawiono pierwszą w mieście maszynę parową, która do 1862 r. była jedyną w całym Tomaszowie. W 1866 r. ludność wzrosła do 7.000, a wartość produkcji 2 milionów rubli srebrem [dalej – rbl sr.]
Rozwój fabryczny ulegał kilkakrotnym przesileniom, jakie jednocześnie dawały się uczuwać w Łodzi i Zgierzu. Stan kwitnący Tomaszowa datuje się od 1874 r., kiedy ludność dosięgła 9.000 a produkcja 4 mln rbl sr. W 1878 roku dorobili się fortuny wszyscy więksi fabrykanci, wówczas bowiem płacono rbl sr. 3 kopiejek 40 arszyn towaru [miara rosyjska: 1 arszyn (miara podstawowa) = 2 1/3 stopy = 0,7112 m], który obecnie dostać można za rbl sr. 2 k. 20, a nawet jeszcze taniej. Po tym pamiętnym roku kilkadziesiąt drobnych nowo założonych fabryk upadło w walce konkurencyjnej.
Obecnie Tomaszów liczy 15.000 mieszkańców, posiada 4 przędzalnie parowe, 1 wodną, 5 farbiarni parowych, wielkich specjalnych, 5 małych, 4 przędzalnie w połączeniu z farbiarniami, 1 postrzygalnię, 1 zakład mechaniczny parowy, 1 młyn parowy, 1 browar parowy, 3 kompletne fabryki sukiennicze; ogółem 19 zakładów parowych i 1 wodny.
Fabryk sukna o warsztatach mechanicznych jest czynnych 20, o warsztatach ręcznych 180. Fabryki te produkują sukno czarne i kolorowe, satyny, brystole, kastory, syberyny i korty garniturowe.
Przędzalnie tomaszowskie posiadają 20 asortymentów, z których każdy przerabia tygodniowo 800 funtów wełny, a wszystkie razem 56.000 f. Z tego wyrabia się 1.500 sztuk towaru, doliczając do tego 500 postawów z przędzy czesanej i zagranicznej, otrzymamy około 20.000 sztuk tygodniowo, czyli rocznie przeszło 100.000 sztuk, wartości 7 mln rbl sr.
W Tomaszowie przed rokiem otwarty został „Oddział Banku Państwa”.
Pod Tomaszowem kolej żelazna przechodzi po moście żelaznym, systemu holenderskiego, 525 stóp angielskich w świetle długim, na rzece Pilicy.
Koluszki
Stacja krzyżujących się dróg Warszawsko-Wiedeńskiej, Łódzkiej lwang. Dąbrów., odległa 99 wiorst od Warszawy, wieś licząca 14 dymów i 100 mieszkańców, nad rzeką Mrożycą, pow. brzeziński.
[Unowocześniłem nieco pisownię. Artykuł stanowi oczywiście przyczynek do pełnego poznania i opisania tematu. Np. pomijam w nim udział fabryki Ławacza z Końskich w wyposażaniu stacji kolejowych w armaturę piecową – będzie odrębny artykuł. Poszukuję starych biletów kolejowych (mile widziane skany), fotografii; w tym przystanku kolejowego Mysie Górki, starych rozkładów jazdy, akcji, itp. – KW]