Lista poległych żołnierzy 163 pp z 36 DP we wrześniu 1939 roku spoczywających Snem Wiecznym na cmentarzu parafialnym w m. Kazanów pow. Końskie

Spisu powyższego dokonałem osobiście w obecności ks. proboszcza Stanisława Wolskiego, u niego w mieszkaniu i przy jego pomocy komentarze.
Odcyfrowaliśmy notatki wspólnie, wykonane przez ks. proboszcza na luźnych kartkach i przechowywane w teczce kartonowej wiązanej. Był tam szkic sytuacyjny dotyczący wspólnego grobu i złożenia poległych.
W teczce tej był również dokument dotyczący odbioru depozytów poległych żołnierzy od ks. proboszcza. Odbiór depozytów dokonał osobiście już nieżyjący prezes PCK O/Końskie p. Malanowicz. Ks. proboszcz zaproponował żebym zabrał te dokumenty, odmówiłem – uważałem, że powinny być w posiadaniu parafii. [Nie odnalazłem tych dokumentów w kancelarii kościoła w Kazanowie – KW]
Ks. proboszcz St. Wolski zabronił grzebania zmarłych w bezpośredniej bliskości grobowca – pomnika, ponieważ w lewo od niego (22) i w prawo od niego (20) jest pochowanych poległych. Ks. proboszcz miał zamiar ten teren ogrodzić łańcuchem zawieszonym na słupkach kamiennych.

Poległego por. Józefa Bukowskiego odnalazł kilkunastoletni wówczas chłopiec Feliks Sękowski, mieszkaniec Sierosławic nr 131 poczta Kazanów. Jako chłopiec biegał poi bitwie po polach i odnalazł por. Bukowskiego plus 11. poległych żołnierzy.
Przy poległych żołnierzach było dużo wystrzelonej amunicji; łusek, że na jeden wóz nie zabrano by. Że to por. Bukowski, dowiedział się z listu znalezionego przy poległym. Powyzsze opowiedział mnie p. Sękowski w dniu 7.09.1969 przed odsłonięciem pomnika w Kazanowie.

Legenda:
(20) miejsce w którym poległ strzelec Stefan Czapla plus dwóch NN żołnierzy. W załączonym spisie poległych wskazany pod pozycją 20, miejsce to jest uwidocznione na fotografii [w zbiorach nie mam fotografii – KW]
(19) dotyczy pozycji 19 załączonego spisu poległych. Ks. proboszcz Stanisław Wolski mówił, że w pobliżu stała chałupa, nazwiska tego gospodarza nie pamięta. Przypominam sobie, że przed laty dn. 7.09.1939 – po bitwie – przechodziłem tędy i natknąłem się na poległego, leżał twarzą do ziemi, nagi, bez obu nóg. Zginął od pocisku, który eksplodował przy nim. Pytałem ks. proboszcza – tego faktu nie pamięta.

Na skraju lasu wisi kapliczka wykonana z drewna i oszklona, 30 x 20 cm na oko. [Kapliczki skrzynkowej nie odnalazłem – KW] Zawieszona jest na drzewie na wysokości około 2 m, widoczna dobrze jak się idzie z Kazanowa do m. Końskie i znajduje się około 100 m od skraju lasu. Kapliczka wymaga konserwacji. Mniej więcej w tym miejscu, głębiej lasu w dniu 7.09.1939 stał tabor bojowy mojej 3 komp. ckm 163 pp. Od ognia artyleryjskiego nieprzyjaciela było kilku ciężko rannych strzelców i zginęły dwa siwki od biedek amunicyjnych „Armata” i „Baśka”.
Kto zawiesił kapliczkę nie wiem, może któryś z byłych żołnierzy, a może jakiś pobożny parafianin.

Introdukcja i bitwa

• 163 pp sformowany z Brygady KOP ‚Podole” przybył znad Zbrucza i (?) transportami kolejowymi do stacji kolejowej Szydłowiec.
• 4.09.1939 w godzinach rannych I/163 pp mjr Stanisław Ruśkiewicz zamyka przejście w m. Ruda Maleniecka , II/163 pp mjr Jan Andrychowski w lesie rejonu m. Dęba.
• 5.09.1939 po południu III/12634 pp mjr Kazimierz Bielawski obsadza stanowisko obronne w m. Kazanów, Sierosławice, Modliszewice.
• 6.09.1939 w godzinach popołudniowych oddz. panc. zmotor. niemieckiej 1 Dyw. Lekkiej chciały z marszu opanować m. Ruda Maleniecka. Zaskoczenie nie udało się. Żołnierze zachęceni osobistym przykładem dowódcy 163 pp ppłk. Przemysława Nakoniecznikoff, a i dowódcy baonu (?) przywitali nieprzyjaciela celnym ogniem działek ppanc. i broni maszynowej. Niemcy ponieśli duże straty w ludziach i sprzęcie. Duże straty poniosła również kolumna pancerna zmotor. na drodze m. Ruda Maleniecka – Wyszyna, ostrzelana celnym ogniem polskiej artylerii.
• 7.09.1939 rano – III/163 pp broni m. Kazanów i m. Sierosławice, II/163 pp w prawo, I/163 pp jako odwód pułku w lesie kazanowskim. Samolot rozpoznawczy nieprzyjaciela krąży nad nami. Koło południa nieprzyjaciel po silnym przygotowaniu artyleryjskim rusza do natarcia. W ogniu naszej obrony natarcie załamuje się. Niemcy ponoszą duże straty i zalegają na przedpolu. W jakiś czas potem nieprzyjaciel po ściągnięciu obwodu i zmasowanym ogniu artyleryjskim rusza ponownie do natarcia i po zaciętej walce włamuje się do m. Kazanów. Przeciw uderza odwodowa komp. 7/163 pp i wyrzuca Niemców. Samolot nieprzyjaciela stale krąży i kieruje ogniem artylerii niemieckiej. W parę godzin natężenia ognia artyleryjskiego nieprzyjaciela wzrasta. Niemcy ruszają ponownie do natarcia i po zaciętej długotrwałej walce włamują sie do miejscowości Kazanów. W tym czasie odwód pułku I/163 pp wychodzi z lasu kazanowskiego i rusza do przeciwuderzenia. Na czele idzie dowódca pułku płk Przemysław Nakoniecznikoff i dowódca baonu mjr Stanisław Ruśkiewicz. Po gwałtownej walce na bagnety i granaty wyrzucamy Niemców z m. Kazanów. Walka cichnie. Pozycje obronne utrzymują do zmroku i na rozkaz dowódcy pułku wycofują się na m. Rogów – Furmanów – Piasek – szosa Skarżysko – Szydłowiec. Przejście przez szosę musimy wywalczyć.
• 8.09.1939, od południa rozpoczęła się ciężka i uporczywa walka leśna z oddziałami 2 Dywizji Lekkiej. Po kilkugodzinnej walce Niemcy poniósłszy duże straty w sprzęcie pancernym i ludziach odstąpili. W walce tej polegli: kpt. Stefan Mróz, por. Jakubowski [Marian, dowódca komp 4/163 pp], por. Harasiewicz, kpr. Guzik dowódca komp. 4/163 pp, kpr. Podboręczyński z plutonu kolarzy 163 pp, st. strzelec Drohomirecki z plutonu kolarzy 163 pp, st. strzelec Widecki z plutonu kolarzy 163 pp i wielu innych. Ostatni raz widziałem dowódcę 163 pp rano w miejscowości Zbijów. Otrzymałem od niego rozkaz jako oficer łącznikowy pułku: nawiązać łączność z 3 DPleg walczącą w rejonie Iłża i odjechał z łącznikiem. Po chwili przykryła nas nawała ognia artylerii nieprzyjaciela. W lesie, w rowie przydrożnym rozbitego łazika – nigdzie nie widziałem dowódcu pułku ani też kierowcy.

Kazanów – osobny grób

1. Mikołaj Sokołowski, strzelec, kolarz. Pierwszy poległy żołnierz 163 pp. Poległ dnia 5.09.1939 w m. Fałków (ciężko ranny zmarł na rękach fałkowianina p. Franciszka Skoczelasa i pochowany w dniu następnym na cmentarzu parafialnym w m. Kazanów przez kapelana 163 pp ks. Zygmunta Badowskiego, po mszy św. i okolicznościowym przemówieniu. Na pogrzebie była obecna mieszkanka Kazanowa Maria Łyczek, żona Jana – mieszka w domu położonym przy drodze do m. Końskie. Matka poległego korespondowała z ks. proboszczem Stanisławem Wolskim i prosiła o opiekę nad grobem syna, potem korespondencja urwała się.

Kazanów – wspólny grób

1. Jan Sadowski, strzelec, ur. 14.01.1915, m. Kobiela gm. Opatowiec, pow. Pińczów, z legit. osob.
2. Jan Chrul, strzelec, ur. 25.12.1915, m. Kolesielicze pow. Lida, baon KOP „Borszczów” , z legit. osob.
3. Franciszek Boratyn, ur. 11.07.1915, m. Nowa Wieś gm. Czudec, pow. Rzeszów, z legit. osob.
4. Antoni Okuński, ur. 31.10.1916, m. Goraj gm. Lubotyń, poczta koło Babiak), z ks. PKO.
5. Alfred Kwast, rolnik ur. 24.06.1915, m. NN, poczta Szymanowice, pow. Konin, imię ojca Juliusz Kwast (Czemierów) Pleszew, 70 pp, poczta Pleszew z ks. PKO.
6. Gustaw Bilz, rolnik, ur. 30.04.1915, m. NN, (Policze) poczta Pleszew, 70 pp, z ks. PKO.
7. Antoni Plachowski, ur. 24.05.1915 m. ?, poczta Pleszew, 70 pp, z ks. PKO.
8. Otto Baumgart, pomocnik leśny, ur. 4.05.1917 m. Głuchowo, Kostrzyń, baon KOP „Borszczów”, z ks. PKO.
9. Franciszek Nowak, rolnik ur. 11.09..1915 Ciepliny gm. Izbica Kujawska koło Przedecz z ks. PKO.
10. Jan Bienias, baon KOP „Czortków” 2 kompania szkolna, ojciec Józef Bienias. Bonifacy Vermieves c-ne Maguy-Conrs (Niewre) – 2 koperty znalezione.
11. Kazimierz Mrożek, Łańcut – z kalendarzyka
12. Jan Czyżycki, komp. strzelec szkolna z Pułtuska – z zeszytu.
13. Jan Ryczowski, Katowice 1920, z blaszki na szyi.
14. Stanisław Stasiak, „Czortków” 1920, z blaszki.
15. Izrael Buch, „Czortków” 1920, z blaszki. Znaleziony na polach m. Sierosławice, odnalazł go gospodarz Antoni Kołba i on go pochował. Przeniesiony potem do wspólnego grobu. Żydzi z m. Końskie prosili ks. proboszcza o wydanie [zwłok], odmówił bo już był przeniesiony do wspólnego grobu.
16. Skreślono
17. Marian Krawczyk, ur. 3.02.1920 m. Sypniewo pow. Mysłowice ul. Klaczki 3 [?], z ks. PKO.
18. Władysław Niedoszyłko, strzelec, z ks. strzeleckiej.
19. Jan NN, poległ na polu Bawaria, za lasem przy drodze. Był list od żony Janki. Pisała, że jeszcze nie siała, nie młóciła i czeka na niego. Miał być kapłanem. Miał złote zęby ma przodzie i miał pochodzić z Sulejowa.
20. Stefan Czapla, była na grobie deska z napisem.
21. Witold Borowski, Uhryńkowce, legit. Obóz Zjedn. Narod. – OZN nr 30/V jest członkiem, Zaleszczyki 25.11.1938. Legitymacja powyższa jest w posiadaniu gospodarza, staruszka mieszkającego w m. Kazanów naprzeciwko pomnika ku czci poległych odsłoniętego 7.09.1969.
22. Józef Bukowski, por. dowódca 7/163 pp.

Chlewiska

1. Andrzej Chromyszyn, strzelec, baon KOP „Czortków”, poległy 8.09.1939 w tym rejonie.

Końskie (zmarli z ran w szpitalu)

1. Zdzisław Baszczak, plut. rez. III baonu 163 pp, ur. 1902 m. Cygany k. Borszczowa, baon KOP „Borszczów”.
2. Michał Jacków, strzelec 163 pp.
3. Wacław Kulak, strzelec 163 pp.
4. Wacław Lesiuk, strzelec 163 pp.
5. Niedźwiedź, strzelec I plut., 1 komp. 163 pp.
6. Kazimierz Stanisław Neusser, ppor. rez. oficer żywnościowy II baonu 165 pp.
7. Stanisław Owczański, strzelec 163 pp.
8. Stanisław Priniażniuk, strzelec 163 pp.
9. Jan Frynczowski (Prynizcoski), strzelec I baonu 8 pp leg.

Kapitan Władysław Henzell dowódca 3 kompanii ckm Baonu KOP Borszczów” Brygady „Podole”, 163 pp rez. Foto. kopia w zbiorach KW.

Władysław Henzell (1905 – 1998). W Karolinowie znał każde poranione pociskami drzewo…

Foto. kopia w zbiorach KW.

Lipa k. Rudy Malenieckiej

1. Edward Eugeniusz Billik, dowódca I baonu 41 Suwalskiego pp im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 29 DP. Ciężkjo ranny 8.09.1939 w rejonie Gowarczowa przywieziony w dniu 9 września do Rudy Malenieckiej leżał w kaplicy i zmarł z ran.
2. Smerkała, kapral 3 komp. 163 pp, poległ wieczorem 6.09.1939 w Rudzie Malenieckiej.

Szydłowiec

Na cmentarzu rzymsko-katolickim, spoczywa w 124 grobach wielu poległych z 36 DP i oddziałów 7 DP. Ustalono tożsamość 50 poległych. Ilość żołnierzy NN nie jest możliwa do ustalenia – w wielu grobach spoczywa po kilku poległych żołnierzy.

[w: Władysław Henzell, Lista poległych żołnierzy 163 pp z 36 DP we wrześniu 1939 roku spoczywających Snem Wiecznym na cmentarzu parafialnym w m. Kazanów pow. Końskie, odpis, kopia rękopisu w zbiorach KW.
Władysław Henzell, Wspomnienia z udziału w wojnie obronnej Polski w 1939 r. Wykaz poległych żołnierzy 36 DP spoczywających na cmentarzu w Końskich i okolicy, kopia maszynopisu w zbiorach KW.]