W posiadanych zbiorach odnalazłem (już zresztą dawno) trzy dokumenty z lipca i sierpnia 1945 roku. Rozpraszają one nieco mrok mojej niewiedzy w tym temacie. Początkowo miałem połączyć publikację tych dokumentów z poufnym (wówczas – 1946 r.): Wykazem przestępców wojennych z terenu miasta Końskich… ale to raczej zupełnie inny temat i wymaga odrębnego przedstawienia.
Czy publikacja pomoże zrozumieć Państwu klimat tamtej minionej epoki, pogłębi Państwa wiedzę?
Nieco korepetycji.
Volksdeutsche podczas II wojny światowej
W Polsce pod okupacją niemiecką przeprowadzono tego typu segregację na podstawie rozporządzenia MSW III Rzeszy z marca 1941 roku. Wśród czterech kategorii osób wpisanych na niemiecką listę narodową były: osoby czynnie walczące o niemieckość przed 1939 rokiem (I grupa); osoby uważające się za Niemców (II grupa); osoby pochodzenia niemieckiego spolonizowane, osoby z małżeństw mieszanych, Ślązacy, Mazurzy i Kaszubi (III grupa) oraz osoby całkowicie spolonizowane (IV grupa).
Przynależność do I i II grupy oznaczała uzyskanie niemieckiego obywatelstwa i obowiązek służby wojskowej w armii niemieckiej. Zaliczeni do grupy III i IV otrzymywali tymczasową niemiecką przynależność państwową. Na niemiecką listę narodową wpisano prawie 3 mln polskich obywateli, którzy tym samym wyrzekli się swojej polskości.
Na ziemiach wyzwalanych, od 1944 roku wprowadzano wobec volksdeutschów odpowiedzialność karną za odstępstwo od narodowości w czasie wojny. Postępowanie było uzależnione od tego, czy na danym obszarze był stosowany przymus wpisu na volkslistę. Jednak dopiero z czasem wypracowano w Polsce jednolite przepisy pozwalające na rehabilitację volksdeutschów. Proces ten zakończył się w 1950 roku.
Dokument 1
Zarząd Gminy Janków w Sławnie, powiat opoczyński. Sławno, dnia 25 lipca 1945 r.
Do Pana Starosty Powiatowego w Opocznie.
Do Zarządu Gminy tutejszej przybyła volksdeutska wraz z 5. dziećmi – nazwiskiem Hiller.. Zarząd Gminy tutejszej polecił jej jedno dziecko dostawić do usług obecnemu sekretarzowi gminy. tymczasem na drugi dzień dziecko to zabrał Franczak Jan z Kamilówki, gminy tutejszej, kawaler lat 28, mający matkę zdolną do pracy i gospodarstwo 14. morgowe. Jednocześnie wyż. wym. w ten sam sposób zabrał sobie i Niemca 60. letniego do pracy. Po paru dniach Zarząd Gminy postanowił mu tych Niemców odebrać z uwagi na to, że wyż. wym. nie należy się taka wysługa, ponieważ na terenie gminy tutejszej znajdują się inne gospodarstwa w stanie opłakanym, tak n.p. we wsi Grązowice gospodarstwo 30. morgowe Białowąsa, gdzie prawie cała rodzina wyginęła w czasie wojny.
Ponieważ Władze Bezpieczeństwa sprzeciwiają się odebraniu Niemców tych od Franczaka, przeto Zarząd Gminy prosi Pana Starostę o ingerencję.
Podpisał Wójt Gminy Fr. Wiatrowski.
Dokument 2
Starosta Powiatowy w Opocznie. Opoczno, dn. 3.08.1845 r.
Do Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi.
Proszę o wyjaśnienie jakie władze kompetentne są w dysponowaniu Niemcami [oryginalna pisownia – z małej litery] jeśli chodzi o przydziały tychże w charakterze sił roboczych do gospodarstw wiejskich na okres żniw, oraz poszczególnych robót rolnych.
Podpisał w/z Wicestarosta J. Michajłowski.
Dokument 3
Urząd Wojewódzki Łódzki, Wydział Ogólny. Łódź, dnia 21 sierpnia 1945 r.
Do Ob. Starosty Powiatowego w Opocznie.
W związku z tamtejszym pismem… Urząd Wojewódzki po porozumieniu z Państwowym Urzędem Zatrudnienia w Łodzi, ul. Śródmiejska 16, telefon nr 254-02, zawiadamia Ob. Starostę jak następuje;
O ile chodzi o kompetencje dysponowania Niemcami [oryginalna pisownia – z małej litery] do robót, to Państwowy Urząd Zatrudnienia dysponuje Niemcami [oryginalna pisownia – z małej litery] tylko na teren m. Łodzi. Gdyby w rachubę wchodzili by Niemcy z Łodzi na wyjazd, to kompetentnym jest Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i tam kierować należy wnioski.
Jeśli chodzi o przydział Niemców [oryginalna pisownia – z małej litery] na terenach gmin – kompetentne są do dysponowania Niemcami [oryginalna pisownia – z małej litery] do robót właściwe Rady Narodowe. Gdyby chodziło o przywóz skądinąd, trzeba uzyskać porozumienie z właściwą władzą bezpieczeństwa publicznego.
Podpisał za Wojewodę Naczelnik Wydziału mgr J. Jałowiecki.