Konecki stempel pocztowy „unarodowiony” 1918-21, cz. II

Na tym skanie zgromadziłem trzy przykłady: kasownik dwuobrączkowy KONSK z późną datą użycia 27.01.1921, kasownik dwuobrączkowy KOŃSK z późną datą użycia 25.01.1921, kasownik kolisty podwójny mostkowy KOŃSKIE z najwcześniejszą znaną mi datą użycia 27.01.1921

W artykule, który zamieściłem na stronie pt. „Koneckie stemple „unarodowione” od 1.11.1918”: przedstawiłem przykłady najwcześniejszego i najpóźniejszego ich użycia na podstawie walorów z mojego zbioru. [1] Zupełnie niedawno na aukcji internetowej spotkałem najwcześniejsze znane mi użycie stempla „unarodowionego” na całości zaproponowanej do kupna z datą stempla 14 listopada 1918, a więc dwa tygodnie po odzyskaniu niepodległości (cena była „kosmicznie wysoka” i nie nabyłem tej ciekawej całości). 

Przeglądałem ostatnio zestaw dokumentów zaprezentowanych na portalu „Szukaj w archiwach” i tam napotkałem na ciekawą informację, która rzuca dodatkowe światło na stosowanie stempla „unarodowionego”. Zapoznajcie się zatem Państwo z fragmentem protokołu z posiedzenia Rady Miasta z dnia 21 maja 1919 roku:

„Protokół nr 17 planowanego posiedzenia R[ady] M[iasta] z dnia 21 maja 1919 r.

…Stempel pocztowy Końsk [dopisek niebieską kredką].

Odczytano protokół radnych Olkuskiego i Radwana w sprawie przysłania do Urzędu Pocztowego w Końskich i używania przez takowy stempla pocztowego z napisem „Końsk”, a zrobionego przez firmę niemiecką w Wiedniu, wobec czego proszą Radę M[iejską] o powzięcie odpowiedniej uchwały w tej sprawie i przesłanie takowej do Ministerstwa Poczt i Telegrafów w Warszawie.

Rada Miejska jednogłośnie powzięła następującą uchwałę:

Zdawałoby się, że chwila powstania państwa polskiego, państwa niezależnego i niepodległego mającego Rząd polski – wszelkie skażenia nazw historycznych nie powinny mieć miejsca. Tymczasem rzeczywistość zaprzecza powyższemu twierdzeniu, gdyż miejscowy Urząd Pocztowy posługujący się dotychczas stemplem przerobionym z używanego austriackiego stempla „Etapenpost Końsk” otrzymał w tych dniach z Ministerstwa Poczt i Telegrafów z Warszawy nowy stempel wykonany, jak głosi firma uwidoczniona na stemplu w zakładzie Josefa Schatza w Wiedniu, z napisem „Końsk”.

Uważając fakt powyższy za nader charakterystyczny dla naszych obecnych stosunków, Rada Miejska miasta Końskich protestuje przeciwko samowolnemu przekręcaniu nazw historycznych miast polskich przez galicyjskich urzędników Ministerstwa Poczt i Telegrafów, jawnie popierających wrogie nam firmy niemieckie w Wiedniu , z krzywdą polskich rzemieślników i żąda usunięcia dotychczasowego stempla, a zastąpienia go stemplem właściwym, nie skażoną nazwą miasta Końskich, a powierzanie wszelkich tego rodzaju robót rzemieślnikom i firmom polskim.

Odpis powyższej uchwały należy przesłać na ręce Ministra Poczt i Telegrafów za pośrednictwem Komisariatu Rządu Polskiego w Końskich…”. [2]

Patriotyczny gest rajców miejskich – dobre chęci odesłania do Ministerstwa Poczt  i Telegrafów w Warszawie dostarczonego stempla pocztowego obarczonego wadą „okupacyjnej” nazwy miasta Końskie. Stemple zapewne odesłano (?), ale te „unarodowione” stosowano jeszcze w 1921 roku (w moich zbiorach znajduje się całostka ostemplowana stemplem z nazwą KOŃSK z datą 25.01.1921 i KONSK z datą 27.01.1921 r.)

Tutaj muszę się podzielić inną odkrytą ciekawostką. Odnalazłem wczesne użycie nowego „poprawionego” kasownika dwuobraczkowego KOŃSKIE dostarczonego zapewne ponownie przez Ministerstwo Poczt i Telegrafów, na znaczku z datą 27.01.1921. Na tą chwilę jest to najwcześniejsze znane mi użycie nowego stempla z poprawną nazwą miasta Końskie.

A tak przy okazji odkryłem jeszcze inną ciekawą cechę „unarodowionych” stempli. Po dokładnych pomiarach (wcześniej nie zwróciłem na to uwagi) stwierdzam, że różnią się między sobą średnicą i zniekształconą nazwą miasta:

  • Kasowniki dwuobrączkowe z nazwą KONSK mają średnicę zewnętrzną fi 28 mm, średnica wewnętrzna fi 17 mm, 
  • Kasowniki dwuobrączkowe z nazwą KOŃSK mają średnicę zewnętrzną fi 28,5 mm, natomiast wewnętrzną fi 18 mm.
  • Oba kasowniki występują równolegle w okresie okupacji austriackiej 1915-18 w pełnej wersji tekstowej, jak i po odzyskaniu niepodległości jako „unarodowione” .
  • Pomiarów dokonałem suwmiarką analogową firmy Mitutoyo (dokładność 0,05 mm) na kilkudziesięciu posiadanych przykładach walorów pocztowych.

Ot taka ciekawostka, cegiełka – czy ważna dla historii koneckiej poczty?

Krzysztof Woźniak

Przypisy:

  1. Strona konskie.org.pl, artykuł pokazany w dniu 16 grudnia 2018.
  2. W: Archiwum Państwowe w Kielcach, Protokoły z posiedzeń Rady Miejskiej miasta Końskie 2.I.1920 roku, sygnatura 21/519/0/-/51. Dla badacza tytuł jest nieco mylący, zawiera bowiem dokumenty z 1919-20 roku.