Siódmego kwietnia 2010 roku na stronie konskie.org.pl zamieściłem artykuł p. Henryka Seweryna Zawadzkiego: „Warszawa intelektualna w Końskich po Powstaniu Warszawskim”.
Wątki wysiedleńców warszawskich pojawiły się również w „Kronice szkolnej w Rogowie 1944 – 1950 cz. III” – przedstawione na stronie 26 czerwca 2016. Przypomnę poniżej fragmenty tego wspaniałego i autentycznego źródła informacji:
- „Od 18 września do 15 października [1944] były ferie kartoflane. Od 1 listopada do 12 listopada trwała przerwa w nauce, bo sale szkolne były zajęte przez wojska niemieckie.
W listopadzie tego roku 2 sale szkolne własnego budynku zostały przeznaczone na pomieszczenia nieszczęśliwych starców wygnanych z Warszawy po upadku powstania Warszawskiego w 1944 r. Nauka zatem odbywała się w pozostałych 2 salach wynajętych na 3 zmiany, oczywiście przy znacznej redukcji godzin naukowych…
- Dnia 24 marca [1945] odbyła się powiatowa Konferencja Nauczycielska w Końskich. Na program tej Konferencji złożyły się: referaty delegatów z Kuratorium Okr. Szk. Łódzkiego, inspektorów szkolnych, przedstawicieli Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz dyskusje i sprawy bieżące. W pierwszych dniach kwietnia tj. 4 i 9 zgłosiły się do pracy w tutejszej szkole nauczycielki mianowane przez inspektora szk. tj. Moneta Kazimiera i jej siostra Moneta Maria. Wobec tego szkoła nasza miała już cztery siły kwalifikowane i od tego czasu nauka odbywała się normalnie, oczywiście w dwóch salach, bo dwie własnego budynku były jeszcze zajęte przez nieszczęśników warszawskich…
- Frekwencja dla całej szkoły w tym roku szk. wyniosła 69%. W końcu r. szk., bo w ostatnich dniach maja [1945] wygnańcy warszawscy opróżnili budynek szkolny, który taki przedstawiał widok, iż niepodobna było pomyśleć o natychmiastowym zajęciu go pod naukę.
Zakończenie r. szk. i rozdanie świadectw nastąpiło uroczyście dnia 10 lipca 1945 r…
- Z organizacji szkolnych w tym roku szkolnym [1949] istniały: PCK, PKO, Spółdzielnia Uczniowska, Zw.PH oraz Szkolne Koło Odbudowy Warszawy. Była też i świetlica szkolna czynna dwa razy w tygodniu we wtorki i piątki.
Kronikę spisał kierownik szkoły Stanisław Jaworski”.
Nie przypuszczałem, że poznam nazwiska tych ludzi. Po wnikliwym odczytaniu list okazało się, że kierowniczką schroniska dla starców w Rogowie była pani Teresa Galewska.
Listy sporządzone zostały przez koneckich pracowników Polskiego Komitetu Opiekuńczego.
Z dużą dozą prawdopodobieństwa twierdzę, że są publikowane prawdopodobnie po raz pierwszy od czasu ich powstania.
Dodam, że moim posiadaniu znajdują się wykazy 23 miejscowości z okolic Końskich w których rozmieszczono wysiedleńców z Warszawy. Kopie są dostępne w Muzeum Dulag 121. „Dulag 121 (skrót z niem. Durchgangslager 121) – niemiecki obóz przejściowy utworzony w Pruszkowie dla ludności Warszawy i okolic wypędzonej podczas Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu…”.
Są to następujące miejscowości w ujęciu alfabetycznym:
Bawaria 23 nazwiska.
Bedlenko 84 nazwiska.
Brody 50 nazwisk.
Dyszów 49 nazwisk.
Gatniki 120 nazwisk.
Gracuch 55 nazwisk.
Jeżów 51 nazwisk.
Kazanów Nowy 36 nazwisk.
Kazanów Stary 223 nazwiska.
Kopaniny 21 nazwisk.
Kornica 76 nazwisk.
Modliszewice 53 nazwiska.
Nałęczów 12 nazwisk.
Piekło 30 nazwisk.
Pomorzany 132 nazwiska.
Proćwin 46 nazwisk.
Sielpia Duża 65 nazwisk.
Sielpia Mała 54 nazwiska.
Sierosławice 33 nazwiska.
Sokołów Nowy 48 nazwisk.
Sokołów Stary 122 nazwiska.
Strzęboszów 42 nazwiska.
Wincentów 12 nazwisk. Razem: 1437 nazwisk.
Dzięki uprzejmości p. Andrzeja Hurca z Nowego Dworu Mazowieckiego i jego pasji poszukiwawczej poznałem kolejne podkoneckie miejscowości, do których „los rzucił” warszawskich tułaczy. Są to miejscowości:
Błotnica, Czarna, Czarniecka Góra, Czerwony Most, Grzybów, Hucisko, Izabelów, Janów, Koczwara, Koprusa, Kozia Wola, Młynek Nieświński
Nieborów, Odludnia, Piasek, Piła, Pomyków, Rogów, Sadykierz, Stadnicka Wola, Stąporków, Wąsosz.
Jestem teraz w trakcie opracowania list poszczególnych miejscowości (nazwiska są nieskładnie przemieszane). Po usystematyzowaniu udostępnię je zainteresowanym.
Od dawna nurtują mnie pytania:
– Czy zachowała się pamięć o wysiedleńcach z Warszawy?
– Czy pozostały i osiedliły się jakieś rodziny? Jeżeli tak to jakie?
– Czy zachowały się pamiątki, fotografie, listy?
– Czy rodziny warszawiaków pamiętają, przyjeżdżają?
Kilka wspomnień o Końskich i okolicznych miejscowościach można znaleźć na stronie internetowej wspomnianego już Muzeum Dulag 121 [ENCYKLOPEDIA – szukaj w encyklopedii…]
Bardzo proszę Czytelników strony konskie.org.pl o odzew i odpowiedź na pytania. Zachowajmy te strzępy pamięci, które pozostały.
Krzysztof Woźniak